11. Ivans splijting

Nederlands > De roman > Aantekeningen per hoofdstuk > Hoofdstuk 11

De voormalige Ivan en de nieuwe Ivan

Boelgakov beschrijft hier de splijting van de persoonlijkheid van Ivan. Elders in het boek wordt de diagnose schizofrenie gesteld. Nu weten we dat mensen met schizofrenie geen gespleten persoonlijkheid hebben, of ook geen dissociatieve identiteitsstoornis vertonen, al was dat vroeger wel een algemeen verspreide gedachte, zeker in de jaren ’30. Op zich is dat niet te verwonderen, want het woord is samengesteld uit de Griekse woorden σχίζειν [schizein] of splitsen en φρένα [frena] of geest. Schizofrenie was één van de meest gestelde diagnoses wanneer dissidenten of «saboteurs» door de geheime politie werden opgepakt in de Sovjetunie.

In de eerste versie van De meester en Margarita gebruikte Boelgakov de term mania furibunda of uitzinnige razernij om de aandoening van Bezdomny te beschrijven. Deze mentale ziekte was beschreven door Franciscus Adalbertus Lux (1805-?) van de Medische faculteit aan de Königliche Friedrich Wilhelms Universität in Berlijn, Duitsland, in 1827.

Interessant is Boelgakovs woordgebruik in het Russisch om de «oude Ivan» en de “«nieuwe Ivan» te omschrijven. Het meest gangbare woord in het Russisch om «oud» uit te drukken is старый [stari], maar Boelgakov beschrijft de «oude Ivan» als ветхий [vetchi], wat ook «oud»” betekent, maar alleen in de bijbelse term Ветхий Завет [Vetchi Zavjet], het Oude Testament.


Hij zag al een palm op een olifantspoot

In een vroegere versie van de roman droomde Ivan reeds van palmbomen in de scène bij de Patriarchvijver. Maar daar krijgt hij dan te horen dat het ten strengste verboden is onder een palmboom te zingen, want «daar zijn die palmbomen niet voor geplant»!

Video

Het splijtingsproces van Ivan is ook te zien in de vierdelige TV-reeks Mistrz i Małgorzata van regisseur Maciej Wojtyszko uit 1990.

Uw webmaster ondertitelde deze reeks en veel andere films en TV-reeksen gebaseerd op de werken van Michail Boelgakov in het Nederlands, Engels, Frans, Duits, Spaans en Italiaans. Deze films zijn verkrijgbaar in onze web shop.

Klik hier voor een overzicht van onze filmcatalogus



Deze pagina delen |