Bolsjoj Gnezdnikovskij pereulok
De meester en Margarita ontmoetten elkaar voor het eerst in een zijstraat van de Tverskaja. «U kent die straat natuurlijk», zei de meester toen hij zijn verhaal vertelde aan Ivan Bezdomny in het ziekenhuis van dokter Stravinski.
Bolsjoj Gnezdnikovski pereulok
De zijstraat die Boelgakov bedoelde is de Bolsjoj Gnezdnikovski pereulok, die onder een grote boog uitgeeft op Tverskaja, de grootste winkelstraat van Moskou, vlak bij het metrostation Tverskaja en het standbeeld van Aleksandr Sergejevitsj Poesjkin (1799-1837).
Bolsjoj Gnezdnikovski pereulok
Het is geen toeval dat Boelgakov de eerste ontmoeting tussen de meester en Margarita hier laat plaats vinden. Het is immers de plaats waar hij zelf voor het eerst kennis maakte met zijn derde echtgenote Elena Sergejevna Sjilovskaja (1893-1970).
In het voorjaar van 1929 waren Michail Boelgakov en Elena Sergejevna uitgenodigd ten huize van de gebroeders-artiesten Moisejenko in Bolsjoj Gnezdnikovski pereulok nr 10, appartement 527. In datzelfde gebouw, het Nirnzee huis, was ook de Moskouse redactie gevestigd van het Berlijnse tijdschrift Nakanune, dat het werk van Boelgakov in het buitenland publiceerde.
Over de gebroeders Moisejenko weten we weinig. Het waren kunstenaars, en Michail Boelgakov zou ze gekend hebben in Kyiv, maar hij was er niet dol op. In een brief aan haar broer Aleksander Sergejevitsj Njoerenberg (1890-1964) schreef Elena Sergejevna op 13 februari 1961 dat ze destijds geen zin had om naar de gebroeders Moisejenko te gaan, maar dat ze haar overtuigd hadden door te zeggen dat «de beroemde Boelgakov» er ook zou zijn, samen met «andere interessante mensen», die echter «niet bij naam werden genoemd».
Er bestaat evenwel enige onduidelijkheid over de datum waarop deze ontmoeting plaatsvond. Op 4 januari 1956 noteerde Elena Sergejevna in haar dagboek dat ze Boelgakov, die toen vergezeld was van zijn tweede echtgenote Ljoebov Jevgenjeva Belozerskaja (1894-1987) voor het eerst ontmoet heeft op [donderdag] 28 februari 1929.
Maar in de voormelde brief aan haar broer schreef ze dat ze Boelgakov had ontmoet ter gelegenheid van Масленица [Maslenitsa], een feestdag vergelijkbaar met het Europese carnaval, waarop vaak pannenkoeken worden gebakken. In 1929 viel het feest van Maslenitsa echter niet op [donderdag] 28 februari, maar op [zondag] 17 maart.
Bolsjoj Gnezdnikovski pereulok nr. 10
Michail Boelgakov en Elena Sergejevna verlieten samen het feestje bij de Mosejenko's om een wandeling door Moskou te maken. Net zoals de meester en Margarita, waren ze allebei met een ander getrouwd toen ze elkaar ontmoetten, en werden ze onmiddellijk verliefd. In het dagboek van Elena Sergejevna kunnen we lezen: «Toen ik Boelgakov ontmoette wist ik dat dit mijn lot was, ongeacht alles, ongeacht de ongelooflijk moeilijke tragedie van een scheiding. Het ging snel, voor mij althans ongewoon snel, het was liefde voor een leven lang.»
Het kan interessant zijn om Elena Sergejevna's herinnering aan haar eerste ontmoeting met Michail Boelgakov eens te vergelijken met de versie van Ljoebov Jevgenjeva Belozerskaja (1894-1987). In haar boek My Life with Mikhail Bulgakov of Mijn leven met Michail Boelgakov; dat zij schreef in 1968-1969, zei ze: «In 1929 of 1930 gingen M.A. en ik eens op bezoek bij zijn oude kennissen, de Moiseenkos (ze woonden in het Nirenzee huis in de Gnezdnikovskilaan). Een interessante dame met mooi gestileerd haar zat aan de tafel - Elena Njoerenberg, wiens naam door huwelijk Sjilovskaja was. Ze werd al snel mijn vriend en begon ons thuis vaak en zonder ceremonie te bezoeken.» Deze beschrijving werd gevolgd door de laconieke opmerking: «Zo kwam deze vrouw, die later M.A. Boelgakovs derde vrouw is geworden, de baan van onze familie binnen.»
Tot begin 1931 ontmoetten ze elkaar regelmatig, maar toen de echtgenoot van Elena Sergejevna, Jevgeni Aleksandrovitsj Sjilovski (1889-1952), achter de verhouding kwam, probeerde ze Boelgakov te ontlopen, terwijl ze bezwoer dat ze niet meer zou uitgaan, dat ze geen telefoon zou beantwoorden, of ook maar één brief van hem zou willen ontvangen. Anderhalf jaar later, in juni 1932, kwam ze voor het eerst weer buiten, en liep ze Boelgakov tegen het lijf. De eerste woorden die hij zei waren: «Ik kan zonder jou niet leven.» Deze keer was het voorgoed. In september werd haar huwelijk ontbonden, en op 4 oktober trouwde ze met Boelgakov, één dag na zijn scheiding van Ljoebov Evgenjevna. Ze zouden samen blijven tot aan Boelgakov's dood.
Toen dit artikel geschreven werd, stond het huis op nummer 10 er nog, maar ik kan niet garanderen dat dit nog het geval is wanneer u dit leest. Net zoals op zoveel andere plaatsen in Moskou, zie je in deze straat een contrast dat typisch is voor de stad. Een aantal mooie maar vervallen huizen werd gerestaureerd, maar andere werden zonder veel mededogen gesloopt. In de plaats ervan kwam moderne, zielloze en veel te hoge nieuwbouw die «die saaie en bochtige straat» volledig ontsieren.
Voor de trivia: net als Boelgakov ontmoette ook uw webmaster zijn derde echtgenote voor het eerst in de Bolsjoj Gnezdnikovski pereulok. Maar dat sprookje duurde niet zolang...
Metro: Тверская - (Tverskaya)
Nederlandse ondertitels
Alle films gebaseerd op De meester en Margarita werden door uw webmaster ondertiteld in het Nederlands, Engels, Spaans, Frans, Duits en Italiaans. Klik op de link hieronder om ze te vinden.
