Het Spasohuis
Om het Grand gala ten huize van satan in De meester en Margarita te beschrijven, vond Michail Boelgakov zijn inspiratie in het Spasohuis.
Een huis met een geschiedenis
Het Spasohuis ligt vlakbij Arbat, in Spasopeskovskaja plosjtsjad nr. 10. Sinds 1933 doet het dienst als residentie van de Amerikaanse ambassadeur in Moskou.
Het Spasohuis in 1937
Het terrein van het Spasohuis werd in de 17de eeuw gebruikt door de hondenmeesters en de valkeniers van de Tsaar. Het huis en het plein waaraan het stond, waren genoemd naar een alleraardigst Russisch-orthodox kerkje ernaast: Церковь Спасителя [Tserkov Spasitelja] of de kerk van de Verlosser.
De kerk van de Verlosser
In 1914, aan het begin van de Eerste Wereldoorlog, kreeg het huis zijn huidige vorm in opdracht van de rijke koopman en industrieel Nikolaj Aleksandrovitsj Vtorov (1866-1918). De architecten Vladimir Dmitrevitsj Adamovitsj (1872-1941) en Vladimir Matvejevitsj Majat (1876-1954) maakten er hun werk van. Ze bouwden het in New Empire stijl, met een indrukwekkend interieur. De grote hal is meer dan 20 meter lang en wordt gekenmerkt door een enorme kroonluchter van Russisch kristal. Na de revolutie, in 1920, onteigende de nieuwe Sovjetregering het huis en gebruikte het voor officiële doeleinden. De eerste nieuwe bewoner was de Volkscommisaris voor Buitenlandse Zaken.
Het Spasohuis
De feestjes van ambassadeur William Bullitt
In 1933 knoopten de Verenigde Staten van Amerika en de Sovjetunie voor het eerst sinds jaren weer diplomatieke betrekkingen aan. Na de Oktoberrevolutie van 7 november 1917 erkenden de Verenigde Staten de bolsjeviekenregering niet, en precies één jaar later, op 7 november 1918, riepen ze hun ambassadeur terug. De ambassade in Moskou werd helemaal gesloten op 14 september 1919. Maar in 1933 werd opnieuw een ambassadeur gestuurd, en dat werd William Christian Bullitt Jr. (1891-1967). Hij kreeg van de Sovjetregering drie mogelijke residenties aangeboden. Hij koos voor het Spasohuis. In maart 1934 nam hij er zijn intrek, en in 1935 werd de nieuwe grote balzaal afgewerkt. In de zomer van 1934 werden er de eerste feesten gehouden, die al snel berucht gingen worden.
William Christian Bullitt Jr.
Boelgakov vond zijn inspiratie in dit huis om het Grote Bal in Satan te beschrijven in de roman. Hij woonde een aantal van de recepties hier bij. Ambassadeur William Bullitt had De dagen van de Toerbins in Het Moskouse Kunsttheater MKhAT gezien en hij heeft Boelgakov vaak uitgenodigd op zijn recepties. Gasten van de Amerikaanse ambassade bezochten ook regelmatig de Boelgakovs in hun appartement.
De Kerstreceptie van 1934
Eén van de meest memorable feesten was ongetwijfeld de Kerstreceptie van 1934. Charles Wheeler Thayer (1910-1961), één van de medewerkers op de ambassade, heeft dit kleurrijk beschreven in zijn boek Bears in the Caviar (1951). Ambassadeur Bullitt, niet erg onder de indruk van het «quot;party circuit» in Stalin's Moskou, had zijn staf opgedragen om een unieke receptie te organiseren voor de Amerikaanse kolonie in Moskou. «Maak er iets moois van», had hij gezegd. «ze zijn hier lang genoeg zonder een echte feestje geweest.» Hijzelf werd echter teruggeroepen naar Washington voor overleg met de president, en zijn raadgever, John Cooper Wiley (1893-1967), moest in zijn plaats optreden als gastheer.
Charles Wheeler Thayer
Tijdens het feest gingen plots de lichten uit en de aanwezigen zagen drie grote zeeleeuwen uit de badkamer in de zaal komen: Misja, Sjoera en Ljoeba. Eén ervan balanceerde een kleine kerstboom op de neus, de tweede een dienschaal met glazen, en de derde een fles champagne. Ze speelden zelfs de Internationale op een accordeon. Maar plots sloeg de trainer van de dieren - die zwaar gedronken had - zijn voet om en hij lette daardoor even niet op. De «artiesten» voelden zich wat vrijer en stormden door de zaal. Het vroeg heel wat moeite om de dieren weer te vangen en om ze weer op de vrachtwagen te krijgen om ze terug te brengen naar het cirkus waar ze vandaan kwamen.
Maar ook op de terugweg bleven de dieren voor vertier zorgen. Halverwege op weg naar huis, slaagde Ljoeba erin om van de vrachtwagen te springen. In de winter zijn de straten van Moskou meestal zo glad als de beste ijsbaan, dus was Ljoeba was in haar element wanneer ze langs de boulevard dartelde. De helft van de politie van het Arbat District werd ingezet om haar te achtervolgen tot aan de oever van de Moskou-rivier, waar ze haar konden omsingelen.
Het Lentefestival van 1935
Enkele maanden later bleek dat het personeel van de Ambassade niet veel geleerd had uit haar ervaringen met de zeeleeuwen op de Kerstreceptie. In de lente van 1935 moest William Bullitt opnieuw naar Washington, en vóór zijn vertrek had hij opnieuw instructies gegeven om drie dagen na zijn terugkeer een receptie te organiseren die moest kunnen concurreren met alles wat Moskou al ooit had meegemaakt, «vóór of na de Revolutie». «The sky is the limit», had hij deze keer gezegd, «zolang het maar goed en anders is.» Irena, de echtgenote van raadgever John Wiley, bedacht het feest met de naam Lentefestival.
Op het feest was bjna elk belangrijk lid van het Politburo aanwezig en de crème-de-la-crème van de kunstenaarselite, en ook Michail Boelgakov en zijn echtgenote Elena Sergejevna Chilovskaja (1893-1970).
De medewerkers van de Ambassade hadden een honderdtal zeldzame vinken geregeld, een kleine beer, hanen en andere erfdieren, een orkest uit Praag, bloemen uit Helsinki, paté uit Straatsburg, een zwaarddanser uit Tbilisi, en nog veel méér ongewone dingen die de Sovjetgasten moesten imponeren. Helaas.
De dieren, die geleend waren van de Moskouse dierentuin, veroorzaakten veel tumult. De kleine beer vernielde het uniform van Sovjetgeneraal Aleksandr Iljitsj Jegorov (1883-1939) en de niet erg zindelijke vinken ontsnapten uit hun kooi en vlogen met veel lawaai en aldoor poepjes droppend door het hele huis - tijdens het feest en nog vele dagen later.
Elena Sergejevna beschreef het Lentefestival van 1935 in haar dagboek als volgt:
«Nooit in mijn leven heb ik zo'n bal gezien. Iedereen was in rok gekleed en er waren maar een paar colberts en smokings.
Er waren mensen aan het dansen in een zaal met pilaren, strijklichten vanaf de galerij en achter een net, dat het orkest afzonderde, bevonden zich levende fazanten en andere vogels. We soupeerden aan losse tafels in een enorme eetzaal, met levende jonge beertjes in een hoek, geitejongen en ook haantjes in kooien. Bij het souper waren er accordeonisten.
Het souper was in een zaal waar de met voedsel beladen tafels bedekt waren met een doorzichtige groene stof en van binnen uit oplichtte. Er waren massa's tulpen en rozen. Het spreekt vanzelf dat er een buitengewone overvloed van voedsel en champagne was. Op de bovenverdieping (het is een reusachtig en luxueus huis) hadden zij een sjasjliekstand ingericht en voerden mensen Kaukasische dansen uit.
Wij wilden om 3.30 uur vertrekken, maar wij mochten niet weggaan. En wij vertrokken om 5.30 uur in een van de ambassadeauto's. In de auto voegde zich een man bij ons die wij niet eerder ontmoet hadden, maar die in geheel Moskou bekend is en altijd daar te vinden is waar buitenlanders zijn - ik geloof dat hij Steiger heet. Hij zat naast de chauffeur en wij zaten achterin. Tegen de tijd dat we thuis waren was het al helder daglicht.»
De Steiger, waarover Elena Sergejevna het had, was Boris Sergejevitsj Steiger (1892-1937), een «luistervink» die model stond voor de figuur van Baron Meigel in de roman. Om méér te lezen over het personage Baron Maigel kan u op de pijl hieronder klikken.
Bears in the Caviar
Uw webmaster verzamelde de beschrijvingen die Charles Thayer maakte van deze recepties, en vertaalde ze in het Nederlands. U kan ze downloaden via onderstaande link.
Herdenking
Op 29 oktober 2010 organiseerde de Amerikaanse ambassadeur John Beyrle een Betoverd Bal in het Spasohuis, om de 75ste verjaardag van de legendarische recepties van ambassadeur William Bullitt in het Spasohuis in 1934 en 1935 te herdenken. Hier kan u de video van dit bal bekijken, gemaakt door Vitali Mendelejev
Nederlandse ondertitels
Alle films gebaseerd op De meester en Margarita werden door uw webmaster ondertiteld in het Nederlands, Engels, Spaans, Frans, Duits en Italiaans. Klik op de link hieronder om ze te vinden.
