Gribojedov
Context
Om één of andere onverklaarbare reden denkt Ivan Bezdomny, wanneer hij in hoofdstuk 4 van De meester en Margarita, na de onthoofding van Berlioz, de jacht inzet op het vreemde trio dat hij zag aan de Patriarchvijver, dat de professor in het Gribodejovhuis moet zitten, dat is de thuisbasis van de schrijversbond Massolit. Niet onopgemerkt omwille van zijn ondergoed loopt hij daarheen. Hij probeert aan de aanwezigen een verklaring te geven voor zijn vreemde uitdossing door het verhaal van de dag te vertellen, maar wordt gekneveld en afgevoerd naar het psychiatrisch ziekenhuis van dokter Stravinski.
Boelgakov was in zijn eigen stijl niet mals voor de club die daar zijn optrek had: «Massolit had zich moeilijk gezelliger en gelieflijker kunnen nestelen dan in Gribojedov. Ieder die Gribojedov betrad, maakte allereerst onvermijdelijk kennis met de bulletins van de diverse sportclubs en de groeps- en individuele foto's van Massolit-leden met welke (t.w. foto's) het trappenhuis naar de bovenverdieping volhing. Op de deur van de eerste kamer dezer bovenverdieping zag men in koeieletters het opschrift: 'Afdeling hengelaarszomerverblijven, met daaronder de afbeelding van een aan de haak geslagen karper'.»
Prototype
Boelgakov beschrijft een «crèmekleurig herenhuis van twee woonlagen» als Дом Грибоедова [Dom Gribojedova] of het huis van Gribojedov aan de ringboulevard in Moskou.
De echte persoon waaraan hij de naam van het huis ontleende, was Aleksander Sergejevitsj Gribojedov (1795-1829), de auteur van één van de beroemdste Russische toneelwerken, Горе от ума [Gorje ot oema] of Verdriet door Verstand. Maar het Gribojedovhuis bestaat niet echt. Wanneer we de routebeschrijving van Boelgakov volgen, komen we aan de Tverskoj Boulevard nr. 25 in Moskou. Daar staat een huis dat overeenkomt met de beschrijving: het Дом Герцена [Dom Gertsena] of Herzenhuis, waar Aleksander Ivanovitsj Herzen (1812-1870), een andere Russische auteur, werd geboren.
Aleksander Ivanovitsj Herzen
Ook qua bestemming komt het Herzenhuis overeen met het huis van Gribodejov in de roman. In de jaren '20 vonden in dit huis immers veel literaire organisaties onderdak.
De eerste vereniging was de Российская Ассоциация Пролетарских Писателей (РАПП) [Rossiskaja Assotsiatsija Proletarskich Pisatelej (RAPP)] of de Russische vereniging van proletarische schrijvers. Verder vonden we daar ook nog de Московская Ассоциация Пролетарских Писателей (MAPP) [Moskovskaja Assotsiatsija Proletarskich Pisatelej (MAPP)] of Vereniging van proletarische schrijvers van Moskou en de Литературный Организация Красной Армии и Флота(ЛОКАФ) [Literatoerni Organizatsija Krasnoj Armi i Flota (LOKAF)] of Literaire Unie van het Rode Leger en de Zeemacht actief. De namen van deze verenigingen zijn echt: In de Sovjetunie werden bijzonder veel afgrijselijke afkortingen gebruikt. Boelgakov baseerde het fictieve Massolit op de RAPP en de MAPP.
In het boek wordt geen verklaring voor de afkorting Massolit gegeven. Maar het zou wel eens de Мастери Социалистической литературы [Mastera Sotsialistitsjeskoj literatoeri] of Meesters van de Socialistische Literatuur kunnen betekenen, wat wel eens afgeleid zou kunnen zijn van de Мастера Коммунистической Драмы (Масткомдрам) [Mastera Kommunistitsjeskoj Drami (Mastkomdram)] of Meesters van het Communistisch Drama, een vereniging die wél echt bestond in de jaren '20.
Het Herzenhuis
Schrijversrestaurant
Tot 1931 was er in het Herzenhuis ook een schrijversrestaurant gevestigd. Dat werd indertijd door Vladimir Vladimirovitsj Majakovski (1894-1930) nog belachelijk gemaakt in zijn satirisch gedicht Herzenhuis. Van 1925 tot 1931 werd dit restaurant geleid door Jakov Danilovitsj Rozental (1893-1966), bijgenaamd de Baard, die het prototype was voor het personage Archibald Archibaldovitsj in De meester en Margarita.
De Letse krant Сегодня [Segodnja] of Vandaag schreef op 2 april 1928 een recensie over het Herzenhuis net zoals Boelgakov het Gribojedovhuis beschreef in De meester en Margarita: «De kelder van het Herzenhuis lijkt op een café in Parijs. De muren en gordijnen zijn beschilderd met hoekige pauwen en papegaaien... De hoofdkelner Jakov Danilovitsj is een prachtige man en zijn baard leidt velen tot wild genot! Iemand slaat verwoed op de toetsen van de piano. Charleston! Met hun messen kloppen ze ritmisch op hun borden, een gehuil van kreten, een fluitje en... modieus: Hallelujah! Tussen de tafels loopt de dichter Ivan P. met acrobatische behendigheid. Hij applaudisseert. Bij het hek van het huis halen de taxichauffeurs de koppels op, de kudde beweegt rond...»
Literair instituut
Sinds 1930 is er het Maxim Gorki Literair Instituut gevestigd, dat fungeert als een centrum waar aspirant-schrijvers opgeleid worden. In deze context kunnen de woorden van Korovjev in hoofdstuk 28 verklaard worden: «Het is een aangenaam idee dat zich onder dit dak een hele stoot talenten verschuilt om tot wasdom te geraken». Waarop Behemoth antwoordde: «Als ananassen in een orangerie». Na deze woorden hebben ze een discussie met de burgeres Sofja Pavlovna over hun lidmaatschap en over het feit dat Dostojevski onsterfelijk is, worden ze onder vuur genomen door de NKVD, en steken ze tenslotte de boel in brand.
Het Herzenhuis
Nederlandse ondertitels
Alle films gebaseerd op De meester en Margarita werden door uw webmaster ondertiteld in het Nederlands, Engels, Spaans, Frans, Duits en Italiaans. Klik op de link hieronder om ze te vinden.
