Nikanor Ivanovitsj Bosoj
Context
Nikanor Ivanovitsj Bosoj is de voorzitter van het bewonerscollectief van woonblok 302 bis aan Bolsjaja Sadovaja. Amper twee uur nadat de dood van de onfortuinlijke Berlioz bekend was, werd hij reeds overstelpt met tweeëndertig verzoekschriften van mensen die meenden aanspraak te kunnen maken op de flat van de overledene. Zij bevatten «smeekbeden, bedreigingen, laster, denunciaties, beloften tot het verrichten van reparaties voor eigen rekening» en nog veel méér, tot zelfs «twee aangekondigde zelfmoorden en ook nog de bekentenis van een heimelijk gedragen zwangerschap». Toen hij, om aan de aandringende verzoekers te onstnappen, zich terugtrok in het lege appartement nummer 50, ontmoette hij daar Korovjev. Die vertelde hem dat hij de tolk was van een buitenlandse persoonlijkheid die nu zijn residentie in dit appartement had en dat Berlioz' medebewoner, Stjopa Lichodejev, in Yalta zat. Tot zijn stomme verbazing vond Bosoj in zijn eigen aktentas de bevestiging van Wolands toelating om het appartement te betrekken. Toen hij «de zaak wou regelen» met Intoerist bleek dat men daar van deze toelating reeds op de hoogte was.
Maar Korovjev had op slinkse wijze laten verstaan dat er ook persoonlijk profijt kon gehaald worden uit Woland's korte verblijf. En dus durfde hij vijfhonderd roebel per dag vragen. Daarop siste Korovjev: «Dat komt dus op drieënhalfduizend voor één week?». Nikanor Ivanovitsj had al spijt van zijn voorstel maar Korovjev zei tot zijn verbazing: «Dat is toch geen bedrag! Vraag er vijf, hij schokt wel». Op de koop toe kreeg hij vrijkaartjes voor de voorstelling in het Variété Theater én kreeg hij ook «een dik, knisterend pakje in zijn hand gestopt.» Terug in zijn appartement zag Bosoj dat er vierhonderd roebel in zat, die hij verstopte in zijn toilet.
Nauwelijks had Bosoj het appartement verlaten of Korovjev draaide een telefoonnumer en zei: «Ik voel me verplicht u te melden dat onze voorzitter van het bewonerscollectief van nummer 302 bis Sadovajastraat, Nikanor Ivanovitsj Bosoj, zich met valutaspeculatie ophoudt. Momenteel heeft hij in zijn appartement, nummer 35, vierhonderd dollar verstopt. Ze zitten in krantenpapier verwikkeld in de luchtkoker van zijn toilet...»
Even later, wanneer Bosoj thuis aan tafel zat, vielen twee mannen bij hem binnen die zich resoluut naar het toilet begaven. Zij vonden daar geen vierhonderd roebel, maar vierhonderd dollar. Bosoi werd onder geleide weggevoerd. Even later vertrouwde de meester in het ziekenhuis aan Ivan toe dat er een nieuwe patiënt was afgeleverd, op kamer 119, een dikkerd met een purperrode kop, die de hele tijd zat te mompelen over vreemde valuta in een luchtkoker en die bezwoer dat er bij hen op de Sadovaja onreine krachten waren ingetrokken.
Valeri Sergejevitsj Zolotoechin, TV-reeks Vladimir Bortko (2005)
Achtergrond
Boelgakov schreef dat Bosoj «een tikje plat uit de hoek kon komen». En dat «Nikanor Ivanovitsj volslagen onkundig was van de werken van de dichter Poetsjkin». In hoofdstuk 15 van de roman verwarde hij zelfs de grote dichter met de acteur die zijn gedichten voordroeg - «Wat een type is hij toch, deze Koerolesov!». Die beschrijving is een duidelijke sneer naar het niveau dat de voorzitters van bewonerscollectieven van woonblokken in die tijd vaak hadden. Meestal waren dat onopgeleide, omhooggevallen gezagsgetrouwen die, ondanks hun gebrek aan competenties, in hun quasi-officiële functie wel een grote macht hadden. En die die dan ook ongegeneerd uitoefenden. Er was een permanent tekort aan woonruimte en de voorzitter zat dus in een ideale positie om smeergeld te krijgen in ruil voor bevoordeliging.
Leonid Vjatsjeslavovitsj Koeravljov, Film Joeri Kara (1994)
Prototype
Босой [bosoj] betekent barrevoets in het Russisch, wat zou kunnen duiden op een plattelandsafkomst. Boelgakov had geen hoge pet op van deze «omhooggevallen provincialen». In één van de vroegere versies van de roman heette Bosoj nog Nikodim Grigorevitsj Porot, waarbij de voornaam een bewuste verwijzing was naar Nicodemus, de auteur van het apokriefe evangelie dat bekend is als De Handelingen van Pilatus.
Het prototype van Nikanor Ivanovitsj Bosoj was Nikolaj Zotikovitsj Rajev (1894-?), die met zijn vrouw Pelageja Ivanovna (1901-?) in appartement nr. 33 van Bolsjaja Sadovaja nr. 10 woonde. Het is dus geen toeval dat de voornaam van Nikanors vrouw in de roman ook Pelageja was.
In de bewonerslijst van appartement nr. 33 kunnen we lezen dat Nikolaj Rajev een medewerker was in het magazijn van de Госбанк [Gosbank] of de Staatsbank van de USSR. In april 1924 werd hij verkozen tot voorzitter van de Жилищное товарищество [Zjilisjtsjnoje tovarisjtsjestvo] of de Bewonersassociatie van het gebouw. Deze functie bood hem een enorm voordeel: terwijl Michail Boelgakov en zijn eerste echtgenote Tatiana Nikolajevna Lappa (1892-1982) hun appartement nr. 50 moesten delen met 16 andere mensen, moesten Rajev en zijn vrouw appartement nr. 33 slechts delen met één andere familie, die bestond uit Mark Ilitsj Gonikberg (1880-?), een medewerker van de uitgeverij Книга [Kniga] of Boek, diens vrouw Esfir Lvovna (1886-?) en hun huisbediende Jekaterina Vasiljevna Grisjina (1895-?). Gonikberg zou overigens het appartement verlaten in 1925, niet met zijn echtgenote, maar samen met de huisbediende.
Rajev werd in mei 1925 berecht voor «willekeurige acties» en voor de «weigering om bevelen op te volgen». Aanvankelijk was de aanklacht verduistering, maar dat kon niet bewezen worden. De beschuldiging kwam kwam neer op het feit dat Rajev, een lid van de partij, geweigerd had om een beslissing uit te voeren van de Нарсуд [Narsoed], wat een afkorting is voor Народный суд [Narodni soed] of het Volksgerechtshof. Die had beslist dat een burger genaamd Levtsjoek vanuit de kelderverdieping naar een betere kamer mocht verhuizen, maar Rajev had deze betere kamer aan een andere burger met de naam Vasilevski gegeven. Het bestuur van de Bewonersassociatie probeerde zijn voorzitter te verdedigen en nam een resolutie aan om hem vrij te laten. Volgens hen was de beschuldiging het resultaat van een intrige die werd geregisseerd door een groep ontevreden bewoners, maar het hielp niet. Rajev werd veroordeeld tot 3 maanden dwangarbeid en een vermindering van zijn salaris. Bovendien werd hij op 3 augustus 1925 uit zijn functie van voorzitter ontheven.
Nadat Rajev het appartement nr. 33 had verlaten, werd zijn plaats ingenomen door Anna Fjodorovna Gorjatsjeva (1871-?) - het prototype van Annoesjka in De meester en Margarita - en haar zoon Misja. Ze kwamen uit het beruchte appartement nr. 50.
Nikanor Ivanovitsj Bosoj en Korovjev, Elena Martynjoek (2013)
Bosoj wordt gearresteerd omdat het geld dat hij achterovergedrukt had vreemd geld bleek te zijn. Valutaspeculatie was een ernstig misdrijf in de Sovjetunie. Alleen toeristen en gepriviligieerde Sovjetburgers mochten in beperkte mate vreemde valuta gebruiken in een берёзка (berjozka) of valutawinkel.
Nederlandse ondertitels
Alle films gebaseerd op De meester en Margarita werden door uw webmaster ondertiteld in het Nederlands, Engels, Spaans, Frans, Duits en Italiaans. Klik op de link hieronder om ze te vinden.
