Master i Margarita - 2009
Alexander Gradski
Al in 1979 had de Russische dichter en librettoschrijver Pavel Moisevitsj Groesjko (°1931) een libretto geschreven met de titel Было или не было [Bylo ili ne bylo] of Was of niet was, gebaseerd op De meester en Margarita.
Er zouden echter nog acht jaar over heen gaan vooraleer de Russische componist en zanger Aleksander Borisovitsj Gradski (°1949) in maart 1987 startte met het componeren van een opera op basis van dit libretto. En het zou tot september 2009 duren eer dat werk beëindigd werd. Gradski heeft over dit lange wordingsproces een dagboek bijgehouden. Uittreksels daarvan zijn te lezen op de website van de componist.
Sinds zijn zevende werd Aleksander Gradski door zijn moeder reeds aangemoedigd om viool te leren spelen. Zijn vader werkte als ingenieur in een fabriek in de Oeral en zijn moeder was actrice. Zij kon zelfs bij het Moskouse Kunsttheater MKhat aan de slag, maar wou bij haar man blijven. In 1961 echter zou Aleksander Gradski, toen 12 jaar oud, toch naar Moskou verhuizen. Eén van zijn ooms was danser en maakte vaak reizen naar het buitenland, waarvan hij westerse muziek meebracht: Elvis Presley, Louis Armstrong en Little Richard. Ondertussen leerde de jonge Gradski op de muziekschool Johann Sebastian Bach (1685-1750) kennen en luisterde hij naar opnamen van operazanger Fjodor Sjaljapin (1873-1938).
Toen hij in 1963 voor het eerst The Beatles hoorde, was Aleksander Gradski’s liefde voor de muziek allesoverheersend geworden. Hij speelde in diverse pop- en rockgroepen die zeer populair waren in de Sovjettijd, onder andere Славяне [Slavjane] of The Slavs, Скоморохи [Skomorochi] of The Buffoons, Тараканы [Tarakany] of The Cockroaches en Скифы [Skify] of The Scythians.
Toen de Russische regisseur Andron Michalkov-Kontsjalovski (°1937), broer van die andere bekende regisseur Nikita Michalkov (°1945), zijn film Романс о влюблённых [Romans o bljoebljonnych] of Romance over verliefden maakte, vroeg hij aan Aleksander Gradski om de muziek te componeren. De film kwam uit in 1974, en was het begin van Gradski’s grote succes. In datzelfde jaar werd hij door het Amerikaanse magazine Billboard uitgeroepen als Ster van het Jaar omwille van zijn «uitzonderlijke bijdrage tot de wereldmuziek». Hij zou nog voor 40 andere films de muziek schrijven, naast verschillende rock-opera’s, baletten en tientallen songs. In 1988 zong hij in het Bolsjoi Theater in Moskou de rol van de Astroloog in Золотой петушок [Zolotoj petjoesjok] of De gouden haan, een opera van Nikolaj Rimski-Korsakov (1844-1908).
Hij is bekend voor het feit dat zijn stem een bereik van drie en een halve octaaf haalt, en heeft samen gewerkt met John Denver (1943-1997) voor de song Let Us Begin... Zijn privéleven is niet onbesproken: hij is vier keer getrouwd geweest, waaronder één keer, van 1976 tot 1980, met actrice Anastasija Vertinskaja, nadat zij van Nikita Michalkov was gescheiden. Vertinskaja speelde de rol van Margarita in Joeri Kara's film uit 1994.
Op 8 september 2009 kondigde Aleksander Gradski dan eindelijk aan dat zijn opera Master i Margarita klaar was, en op 23 september kon hij trots zijn fraaie CD-boxen overhandigen aan de genodigden op de première in zijn half afgewerkt theater.
De meningen over de opera zijn sterk verdeeld. De prestaties van de 57 verschillende zangers zijn ongelijk, en hun casting is niet steeds geslaagd. Bovendien kan je je afvragen waarom ze met zoveel moesten zijn. Gradski zelf neemt immers niet minder dan vier rollen voor zijn rekening: hij is de meester, Jesjoea, Woland en Behemoth.
Naast het eerder vermelde libretto van Pavel Groesjko heeft Gradskij ook originele dialogen uit De meester en Margarita gebruikt. Muzikaal is het een smeltkroes van klassiek, experimenteel, pop, musical, zigeunermuziek, folk en nog wat andere muzieksoorten, waarbij originaliteit niet steeds - ik druk mij zacht uit - Gradski’s voornaamste bekommernis blijkt te zijn. Meer dan eens herken je fragmenten en elementen van andere componisten, zowel uit het klassieke muziek als uit het musicalgenre: Moessorgski, Tsjaikovski, Prokofjev, Rossini, Händel, van Beethoven, Verdi, Strauss en Offenbach, en melodietjes uit Chicago en Cabaret.
Maar dat kan je ook als een voordeel beschouwen. Het zorgt immers voor de nodige afwisseling, en dat is ook nodig, want 3 uur en 5 minuten is lang, héél lang...
Alexander Gradski - De Patriarchvijver
Alexander Gradski
Technische details
Album
Мастер и Маргарита [Master i Margarita]
Artiesten
Alexander Gradski - De meester, Jesjoea, Woland, Behemoth
Jelena Minina - Margarita
Nikolaj Fomenko - Korovjev
Polita Miljavskaja - Hella
Josif Kobzon - Joseph Kajafas
Maksim Koetsjerenko - Pontius Pilatus
Andrej Makarjevitsj - Fokitsj Sokov
Aleksandr Rozenbaum - Dokter Stravinski
Maksim Leonidov - Mstislav Lavrovitsj
Aleksandrov Ensemble
Kinderkoor Mandragora
Label
Woland & Woland