Epiloog
Feodosia
Feodosia of Theodosia is een havenstad en een zogenaamd stadsrayon in de Krimrepubliek, op de Krim, in Oekraïne. De stad heeft 74.669 inwoners, in meerderheid Russen. De voertaal is Russisch, Oekraïens wordt er weinig gesproken.
Een tiental kilometer ten zuiden van Fedosia ligt het kuuroord Koktebel. In 1925 heeft Boelgakov het kortverhaal Reis door de Krim geschreven, waarin hij op ironische wijze de nadelen van Koktebel beschreef. Hij was daar op bezoek geweest bij één van zijn vrienden, de dichter Maksimilian Aleksandrovitsj Volosjin (Kirjenko-Volosjin) (1877-1932), samen met zijn tweede echtgenote Ljoebov Jevgenjeva Belozerskaja (1894-1987).
Volosjin, die een tijd in Parijs gewoond heeft, was in 1905 lid geworden van de vrijmetselaarsloge Le Travail et les Vrais Amis Fidèles.
Feodosia
Armavir
Armavir is een Russische stad in kraj Krasnodar op de linkeroever van de rivier de Koeban op het Tamanschiereiland. Armavir was eerder de tweede industriestad van de kraj na Krasnodar. Het ligt op 202 km ten noordoosten van Krasnodar aan de uitlopers van de Kaukasus. Het is een verkeersknooppunt aan de spoorlijn van Rostov-aan-de-Don naar Bakoe. Er loopt ook een aardolieleiding vanuit Azerbeidzjan door de stad.
De bevolking van Armavir lijkt er prat op te gaan dat de stad een rol speelt in De meester en Margarita. In de Novorossiskaja oelitsa werd een standbeeld opgericht voor «een van die geheel onschuldige dieren, door een burger opgebracht met gebonden voorpoten».
Armavir, Novorossiskaja oelitsa
Een gemarineerde paddestoel
Deze paddestoelen worden ook vandaag nog verkocht, en zijn heel populair in Rusland.
Door de boevenbende ontvoerd
Waarschijnlijk blijkt hier ook weer het ontbreken van een eindredactie. Boelgakov beschrijft de officiële versie die hier gegeven wordt, namelijk dat Margarita en Natasja verdwenen zijn, wellicht ontvoerd door de bende. En ook van een zich de meester noemende zielszieke uit een psychiatrische kliniek wordt dat hier gedacht.
Maar dat is in tegenspraak met wat we eerder in hoofdstuk 30 konden lezen. Margarita was dood aangetroffen op de vloer in de woonkamer van haar huis, nadat ze plotseling verbleekte, naar haar hart greep en machteloos uitriep: «Natasja ... help ... is er iemand?...» En de meester is gestorven in kamer 118 van de kliniek van dokter Stravinski, zoals we konden begrijpen uit de dialoog tussen Bezdomny en de verpleegster Praskovja Fjodorovna.
Bessenwodka
Bessenwodka is een vodka waaraan een bessensmaak is toegevoegd, vergelijkbaar met de bessenjenever die hier beter gekend is.
De feestelijke lentemaan
De feestelijke lentemaan is de eerste volle maan na de lentezonnewende, die bepalend is voor het vaststellen van de datum van Pasen.
Het Instituut voor Geschiedenis en Wijsbegeerte
Er bestond geen instituut met exact die naam, maar er waren wel vergelijkbare instellingen, zoals bijvoorbeeld Leningrad Instituut voor Filosofie, Literatuur en Geschiedenis.
Professor Ivan Nikolajevitsj Ponyrjov
Alleen op de eerste en op de laatste pagina van de roman wordt Ivan met zijn familienaam Ponyrjov aangeduid. Overal elders is het Bezdomny of, zoals in hoofdstuk 27, Ivan of Ivanoesjka.
Zoals een logebroeder in de vrijmetselarij, heeft Ivan in De meester en Margarita verschillende fazen van bewustwording en voortschrijdend inzicht doorlopen. De onbenul van het eerste hoofdstuk is nu professor geworden.
De interesse van Boelgakov voor de symbolen van de vrijmetselarij kan onder meer verklaard worden door het feit dat zijn vader Afanasi Ivanovitsj Boelgakov (1859-1907), die theoloog en kerkhistoricus was, in 1903 een artikel had geschreven over De moderne vrijmetselarij in haar relatie met de kerk en de staat, dat gepubliceerd werd in de Akten van de Theologische Academie van Kyiv.
U kan méér lezen over de vrijmetselarij in De meester en Margarita in de sectie Context van deze website door op de pijl hieronder te klikken.
De vijfde procurator van Judea, de ridder Pontius Pilatus
De epiloog van de roman die Boelgakov over de meester schrijft eindigt met net dezelfde woorden als de roman die Boelgakov over de meester schrijft , en die op zijn beurt eindigt met net dezelfde woorden als de roman die de meester over Pilatus schrijft.
Of, met andere woorden: het is de derde keer dat deze zin in De meester en Margarita voorkomt. In het Russisch echter breekt Boelgakov hier met een gewoonte. Elders in het boek noemt hij Pontius Pilatus steevast Понтий Пилат [Pontij Pilat], maar hier schrijft hij plots Понтийский Пилат [Pontijskij Pilat].
Nederlandse ondertitels
Alle films gebaseerd op De meester en Margarita werden door uw webmaster ondertiteld in het Nederlands, Engels, Spaans, Frans, Duits en Italiaans. Klik op de link hieronder om ze te vinden.
