Onfortuinlijke bezoekers
Maksimilian Andrejevitsj Poplavski
Poplavski is de aangetrouwde oom van Berlioz die in Kyiv woont. Boelgakov was daar zelf ook geboren. Eerder in het boek; in hoofdstuk 3 vraagt Woland reeds aan Berlioz wanneer die wegholt om de geheime politie op te bellen, en daarmee zijn eigen onthoofding tegemoet loopt: «Zal ik meteen een telegram naar uw oom in Kyiv laten sturen?»
Er bestaat een Russisch rijmpje dat zegt: «В огороде бузина, а в Киеве дядя» of «Een vlierstruik in de tuin, een oom in Kiev». Dat wordt wel eens geantwoord als er geen logisch verband is tussen de verschillende dingen iemand zegt, of als die «appelen met peren vergelijkt».
U kan meer lezen over Poplavski in de sectie Personnages van deze website door op de pijl hieronder te klikken.
De voormalige Instituutsstraat
De «voormalige» Instituutsstraat heet nu opnieuw Instituutsstraat. In 1919 werd de naam veranderd in 25 oktoberstraat en later, in 1944, in Oktoberrevolutiestraat. In 1993 kreeg de straat haar oude naam terug. Het is één van de voornaamste straten van Kiev, vlakbij het Onafhankelijkheidsplein, beter bekend als Maidan.
De Instituutsstraat in Kyiv
Ben zojuist onthoofd
Boelgakov gebruikt de onpersoonlijke vorm van het werkwoord зарезать [zarezat] of kelen, de naamval instrumentalis voor het zelfstandig naamwoord трамвай [tramway] of tram, en de accusatief voor het persoonlijk voornaamwoord я [ya] of ik. Dat is een wat vreemde constructie is, ook in het Russisch. De Russische taal kent geen onpersoonlijk voornaamwoord, zoals «men» in het Nederlands of «on» in het Frans. Om een vergelijkbaar effect te krijgen, wordt de neutrale derde persoon enkelvoud gebruikt. Een letterlijke vertaling van de zin van Boelgakov zou zijn: «Men heeft mij net de keel doorgesneden met een tram», alsof je kon een tram gebruiken als een mes om iemands keel over te snijden.
Voor de studenten onder u: зарезать (zarezat) betekent ook laten zakken in de context van een examen.
Een appartement in Moskou
Een Sovjetburger die een appartement in Moskou kon krijgen beschouwde dat als een grote overwinning. In Moskou kon je immers dingen vinden die je elders onmogelijk te pakken kon krijgen. Je kon echter maar een прописка [propiska] - een registratie of toelating om daar te wonen - krijgen indien je zelf in Moskou geboren was of indien je met iemand trouwde die een propiska had. De poging van Poplavski om zijn appartement in Kyiv te ruilen voor een in Moskou, en zijn vurige wens om de woning van zijn neef te erven waren een bekend scenario in de Sovjetunie.
U kan meer lezen over het huisvestingsbeleid in de Sovjet-Unie in de sectie Context van deze website door op de pijl hieronder te klikken.
De lenteoverstromingen van de Dnjepr
De Djepr is de rivier die door Kyiv stroomt.
Het weergaloze uitzicht vanaf het voetstuk van vorst Vladimir’s monument
Het standbeeld van Prins Vladimir I van Kyiv staat op een heuvel van waarop het de Dnjepr overschouwt. Dit beeld is een monument dat de kerstening van Rusland herdenkt. Prins Vladimir Svyatoslavitsj de Grote (956-1015) was immers de heidense heerser die in 988 het Byzantijnse christendom naar het Land van Roes bracht. Het Land van Roes, ook het Kyivse Rijk of het Grootvorstendom Kyiv genoemd, strekte zich uit van het huidige Polen tot Novgorod en is de middeleeuwse voorloper van Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland. Door het invoeren van het christendom hoopte prins Vladimir dat er vlotter politieke en culturele banden zouden kunnen gesmeed worden met Bulgarije en het Byzantijnse Rijk.
Het standbeeld werd gemaakt door Vasili Ivanovitsj Demut-Malinovsky (1779-1846) en Peter Klodt von Jürgensburg (1805-1867) en het werd opgericht in1853.
Het standbeeld van Prins Vladimir
«Aha!»
Poplavski roept meermaals «Aha!» wat erop duidt dat hij goed weet hoe hij het feit van de verdwijning van de voorzitter en de secretaris van het huisbestuur van Sadovaja 302 bis moet interpreteren.
Bestuurslid Pjatnazjko
Ik weet (nog) niet of voor deze figuur een reëel prototype bestaat. Het eerste woorddeel van zijn naam; пять [pjat], betekent vijf, en het werkwoord нажить [nazjit] betekent [geld] verdienen.
En het was nog wel nodig dat ik ze allemaal tegelijk…
In de Russische tekst worden de mannen die verdwijnen in de accusatief gezet, zonder dat er een onderwerp of een werkwoord aan te pas komt. Waarmee Boelgakov via een taalspelletje aanduidt dat ze het voorwerp zijn van een actie, uitgevoerd door de «onbenoembare» geheime politie. Poplavski, slim als hij is, begrijpt echter meteen welk onderwerp en welk werkwoord in actie zijn geweest wanneer hij een seconde later «alleen in de bestuurskamer staat».
Driehonderd druppels ethervaleriaan
Opnieuw de druppels die reeds in het vorige hoofdstuk voorkwamen. Maar 300 druppels is wel een er hoge dosis, die een coma of zelfs de dood kan veroorzaken.
Ethervaleriaan
Departement nummer vierhonderdtwaalf
Boelgakov gebruikt weer een onmogelijk hoog nummer voor een afdeling de afgifte van paspoorten. Het getal 412 komt nog terug in hoofdstuk 27 van de roman, wanneer de geheime politie Grigory Danilovitsj Rimski, de findirector van het Variété Theater zal terugvinden in kamer nummer 412 van het Astoria hotel in Leningrad. Boelgakov kende deze kamer zeer overigens goed. Het is de kamer waarin hij bij voorkeur verbleef wanneer hij in Leningrad was.
Geloof het of niet, maar als uw webmaster naar Moskou gaat, krijgt hij vaak kamernummer 412. Niet in het Astoria hotel, echter, maar wel in het Baltschug Kempinski hotel.
Kamer 412
Paspoorten
Het paspoort werd na de oktoberrevolutie afgeschaft en pas op 27 oktober 1932 door Stalin weer ingevoerd Dat was tijdens de grote periode van hongersnood, en voornamelijk voor binnenlands gebruik. De plattelandsbevolking kreeg er geen, en dat was om het leeglopen van de kolchozen of collectieve boerderijen te voorkomen. Zonder paspoort kon je immers niet naar een andere plaats verhuizen. Pas in de jaren zestig konden zij er ook een krijgen.
De aanvraagprocedure om een paspoort te krijgen was heel complex met veel lange vragenlijsten, met daarin een reeks onaangename en gevaarlijke vragen over het verleden, over familieleden in het buitenland, etc.
Eigenlijk is er niet veel veranderd sindsdien. In 2009, toen de webmaster van deze website een verblijfsvergunning in Moskou wou aanvragen, moest hij ook veel lange vragenlijsten invullen, waarin hij een heleboel informatie moest geven, niet alleen over zichzelf, maar ook over zijn ouders, over al zijn broers en zussen en hun activiteiten, over alle adressen waar hij ooit woonde etc. Voordat hij aan de eigenlijke procedure kon beginnen, werd hij naar vier verschillende ziekenhuizen in vier verschillende delen van de stad gestuurd voor een hele reeks van medische onderzoeken, waarvan de laatste in een psychiatrisch centrum plaatsvonden. In die tijd had hij een blog waarin hij zijn ervaringen gedurende de aanvraagprocedure beschreef. Spoedig nadat hij de vaak onbeschofte en vernederende behandeling van de aanvragers, waarvan de meeste afkomstig waren uit voormalige Sovjet-republieken, begon te beschrijven, en details gaf over hoe steekpenningen werden gevraagd en betaald, werd de blog offline gehaald door onbekende krachten. De verblijfsvergunning werd wel verleend.
Het was één grote consternatie in het huis van de Oblonski’s
Boelgakov citeert hier de eerste regel uit Anna Karenina (1873-1876), de bekende roman van Lev Nikolajevitsj Tolstoj (1828-1910).
Een ouderwets shantungpak
Shangtung is de naam die gegeven wordt aan een zwaar zijdeweefsel met een ruwe oppervlakte afkomstig uit 山东 [Shan-tung] of Shandong. Shandong wordt beschouwd als de provincie waar het pottenbakken, het porcelein en de zijde zijn ontstaan.
In de Russische tekst komt de naam shangtung echter niet voor. Zijn de Nederlandse vertalers dan fout? Wel, niet echt. Boelgakov beschrijft een oudere man в чесунчовом старинном костюме [v tsjessoentsjovom starinnom kostumje] of in een ouderwets pak van tussorzijde. Чесуча [tsjesoestsja] is tussorzijde. Dat is een bruinachtig soort wilde zijde, die door de rups van de tussahvlinder wordt voortgebracht, en die gevonden wordt in moerbeibomen in China. Stoffen vervaardigd van wilde zijde zijn onder meer honan en shantung.
Andrej Fokitsj Sokov
Sokov is de buffetchef van het Variété Theater. Het is een zeer geschikte naam voor een buffetmeester want het Russische woord сок [sok] betekent fruitsap.
U kan meer lezen over Sokov in de sectie Personnages van deze website door op de pijl hieronder te klikken.
Een dieprood litteken in de hals
Met dit kenmerk - «het enig defect van haar voorkomen» - geeft Boelgakov aan dat de dame die Sokov binnenliet een vampier is. Vampieren komen voor in heel wat volksverhalen over de hele wereld. Meestal ontstaan ze uit kwade wezens, zelfmoordenaars of heksen, maar ze kunnen ook worden gecreëerd door een beet - vaak in de hals - van een andere vampier.
Een rouwkleed, gevoerd met een vurige stof en een lange degen met gouden gevest
Dit kostuum en deze attributen worden gedragen door de duivel Mephistopheles in de opera Faust van Charles Gounod (1818-1895).
Baron Meigel
Het levende voorbeeld voor de figuur van Baron Meigel isBaron Boris Sergejevitsj (von) Steiger (1892-1937). Die werkte in de jaren '20 en '30 in Moskou aan het Народный комиссариат просвещения (Наркомпрос) [Narodny kommisariat prosveshcheniya] (Narkompros) Volkscommissariaat voor onderwijs, waar hij verantwoordelijk was voor de Externe relaties, Tegelijk werkte hij ook als een agent voor de Объединённое государственное политическое управление (ОГПУ) [Obedinjonnoje gosoedarstvennoje polititsjeskoje oepravlenje] (OGPU) of Verenigde Politieke Staatsadministratie, de geheime dienst die in 1934 onderdeel werd van de beruchte NKVD. In 1937 werd Steiger gearresteerd en geëxecuteerd.
Steiger wordt meermaals vermeld in de dagboeken van Elena Sergejevna Sjilovskaja (1893-1970). Hij onderhield regelmatig contact met de Amerikaanse ambassade en bracht verslag uit over vreemdelingen die iets met het theater te maken hadden, en over de Sovjetburgers die met de ambassade contact hadden.
Boris Sergejevitsj (von) Steiger
Meigel verschijnt terug in hoofdstuk 23, op het Grand gala ten huize van Satan. In de sectie Personages van deze website kan u meer lezen over Boris Sergejevitsj Steiger door op de pijl hieronder te klikken.
Jaquet of een zwart jasje?
Op 29 maart 1935 werden Boelgakov en zijn vrouw uitgenodigd op een receptie die op 23 april zou georganiseerd worden in de residentie van de Amerikaanse ambassadeur. Aan de uitnodiging was een nota toegevoegd met de vermelding: «jaquet of zwart jasje». Elena Sergejevna schreef daarover, «Misja was er bang voor dat die toevoeging alleen voor hem bestemd was. En ik heb hard geprobeerd om snel voor hem een jaquet te «creëren». Maar de kleermaker kon de juiste stof niet vinden en hij moest erheen in een gewoon kostuum».
Diezelfde receptie van 23 april inspireerde Boelgakov voor zijn beschrijving van het Grand gala ten huize van Satan in hoodstuk 23. Op het einde van de receptie ontmoetten Boelgakov en zijn vrouw voor het eerst de hierboven vermelde Steiger: «We vertrokken om halfzes in één van de auto's van de ambassade. Bij ons in de auto was een man die we niet kennen, maar die iedereen in Moskou kent. Zijn naam zou Steiger zijn. Hij zat naast de chauffeur en wij zaten op de achterbank».
Een zwarte jaquet of jasje en lakschoenen zijn ook de voorgeschreven kleding voor logebroeders in de vrijmetselarij. Later in de roman, op het Grand gala ten huize van Satan, zullen alle mannelijke gasten zo uitgedost zijn.
De interesse van Boelgakov voor de symbolen van de vrijmetselarij kan onder meer verklaard worden door het feit dat zijn vader Afanasi Ivanovitsj Boelgakov (1859-1907), die theoloog en kerkhistoricus was, een artikel had geschreven over De moderne vrijmetselarij in haar relatie met de kerk en de staat, dat gepubliceerd werd in de Akten van de Theologische Academie van Kyiv in 1903.
U kan méér te lezen over de vrijmetselarij in De meester en Margarita in de sectie Context van deze website door op de pijl hieronder te klikken.
Grote glas-in-loodramen, de tafel gedekt met een altaarkleed
Bij de eeuwwisseling hadden veel huizen in Moskou glas-in-lood ramen - het huis waar Boelgakov woonde echter niet. De kerkachtige sfeer bereidt de lezer voor op de zwarte mis uit hoofdstuk 23.
In 1926, twee jaar vóór Boelgakov aan De meester en Margarita begon te schrijven, werden in Leningrad een aantal vrijmetselaars gearresteerd door de OGPU, de voorloper van de geheime politie NKVD. Eén van de arrestanten was de advocaat Boris Viktorovitsj Kiritsjenko (1883-1941?), die door het leven ging onder de schuilnaam Boris Viktorovitsj Astromov. In het verslag van de OGPU kan de volgende beschrijving worden gelezen: «Het interieur van deze vrijmetselaarsloge zou een aanwinst zijn voor gelijk welk museum. We zagen hier oude portretten van de grote vrijmetselaars, die thuishoren in de gelederen van de dwepers van het genie. We zagen hier geheime lampen van 300 jaar oud, astrale knopen, de echte ringen van Cagliostro, Indiase harsen en Japanse wierook, de gebeentesleutels van de Jezuïeten, Tangar beeldjes, wandtapijten geborduurd in blauw goud, en zelfs de originele eed van trouw van de Maltezer ridders, ondertekend door Paul I. »
Boris Viktorovitsj Astromov
In een eerdere versie van De meester en Margarita vulden soortgelijke voorwerpen het appartement op Sadovaja: veel tapijten, een gouden kelk op een sokkel voor de heilige gaven, de katholieke zwarte soutane van Woland, gemaakt van gouden brokaat met omgekeerde kruisen, en een kat met turkooise ogen zittend op een bank. En Sokov, de buffetchef van het Variététheater, zag bij het verlaten van het appartement een tempel, waar hij, in plaats van een icoon, «een foto met de heiligste inhoud» zag.
Typisch interieur van een loge
Een dodenmis
Sokov ruikt parfum en wierook, en vraagt zich af of er een dodenmis voor Berlioz aan de gang is. In de Russisch tekst staat er панихида [panichida]. Dat is een speciale mis in de Orthodoxe Kerk om een dode te herdenken, meestal gehouden tussen het overlijden en de begrafenis. Maar een panichida kan ook op andere ogenblikken passend gehouden worden, zoals zes maanden na het overlijden, of op de eerste verjaardag ervan. Veel Orthodoxe christenen vieren elk jaar een panichida voor een geliefde overledene, als om de verjaardag in het eeuwige leven te vieren.
Geitekaas is nooit groen van kleur!
In het Russisch staat: «Брынза не бывает зеленого цвета!» of «Brynza heeft geen groene kleur!». Boelgakov gebruikt het woord geitekaas niet. Брынза [Brynza] is schapen- of geitenkaas die vaak gemaakt wordt in Slowakije, Roemenië en Moldavië, maar ook in Polen, Oekraïne, Hongarije en een deel van Moravië. Deze kaas wordt gerijpt in pekel en heeft dus een zoute, maar tegelijk ook romige smaak. Hij kan zacht en smeerbaar zijn, maar ook halfdroog en kruimelig.
We kregen steur van tweede versheid gestuurd
Steur van tweede versheid of, in het Russisch: Осетрину прислали второй свежести [Osetrinoe prislali vtoroj svezjesti], werd één van de populaire oneliners in de Sovjetunie na de eerste publicatie van De meester en Margarita. In de Sovjetunie werden bijna alle waren in kwaliteitscategorieën ingedeeld. Daardoor kon men aan de mindere categorieën toch nog een positieve benaming geven.
Ook reeds in de 19de eeuw bestonden er uitdrukkingen als «gedeeltelijk verse eieren». In 1895 had George du Maurier (1834-1896) een cartoon gepubliceerd in het Britse humoristische magazine Punch met als titel True Humility, ook bekend als The Curate's Egg. Een timide dorpspastoor kreeg een ontbijt aangeboden bij zijn bisschop, maar het eitje dat hij gekregen had was niet vers. De bisschop zei: «Ik ben bang dat u een slecht ei heeft gekregen, Mr Jones». Maar de pastoor, die blijkbaar bang was om zijn meerdere te ontstemmen, antwoordde: «O, neen, Heer, ik kan u verzekeren dat sommige delen ervan heerlijk zijn!»
George du Maurier - True Humility
Een roemer wijn?
Woland begint Sokov te onderwerpen aan een ondervraging die doet denken aan de test die vrijmetselaars ondergaan vóór ze worden ingewijd als Ridder van Kadosh of Ridder van de witte en de zwarte adelaar, de 30ste graad in de Aloude en Aangenomen Schotse Ritus. Zij worden dan onder meer beoordeeld op hun houding tegenover de Zeven hoofdzonden: hoogmoed , hebzucht, onkuisheid, afgunst, gulzigheid, gramschap en vadsigheid. Sokov, die geen wijn drinkt en niet geïnteresseerd lijkt in vrouwen, vertoont echter tekenen van hebzucht, en werd boos toen Woland hem vroeg wanneer hij ging sterven. Hij slaagt dus niet voor de test en zal het licht niet zien.
Het is het binomium van Newton niet!
Ook de uitdrukking бином Ньютона! [binom Njoetona!] of het binomium van Newton! werd ook een populaire uitdrukking in Rusland na de eerste publicatie van de roman. Uit wat hierna volgt zal blijken dat alles eenvoudiger is dan het binomium van Newton, ook het voorspellen, van iemands dood.
Het binomium van Newton is een vrij ingewikkelde wiskundige formule van Isaac Newton (1643-1727) waarmee de macht van de som van twee grootheden kan worden uitgedrukt in een som van termen waarin de machten van de grootheden afzonderlijk voorkomen.
Hella
Hella is een vrouwelijke vampier. Michail Boelgakov haalde haar naam uit het Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона [Entsiklopedeski slovar Brokhauza i Efrona] of het Brockhaus en Efron Encyclopedisch Woordenboek, een werk van 86 volumes, dat kan beschouwd worden als het Russisch equivalent voor de Encyclopaedia Brittanica. Onder het trefwoord Чародейство [Tsjarodejstvo] of magie of hekserij vond hij daar dat Empuza, Lamia en Hella de namen waren die op het Griekse eiland Lesbos gegeven werden aan te vroeg gestorven meisjes, die na hun dood vampieren werden.
In de vroegere versies van De meester en Margarita had deze рыжая голая [ryzjaja golaja] of rooie naakte evenwel een andere naam. Daarin werd ze Marta genoemd.
De Russische psycholoog en vertaler Valeri Konstantinovitsj Mersjavka (°1957) is van oordeel dat deze Marta werd geïnspireerd door Sofia Lvovna Perovskaja (1853-1881). Perovskaja was een vooraanstaand lid van de socialistische revolutionaire organisatie Народная воля [Narodnaja Volja] of De wil van het volk, die heeft meegewerkt aan drie pogingen om tsaar Alexander II (1818-1881) te vermoorden. De laatste poging lukte, waarna Perovskaja werd veroordeeld tot de dood door ophanging. Deze manier van executeren zou de багровый шрам [bagrovi sjram] of het rode litteken in de nek van Marta -en later van Hella - kunnen verklaren.
Sofia Lvovna Perovskaja
In de sectie Personages van de Master & Margarita website kan u meer lezen over Hella door op de pijl hieronder te klikken.
Een fluwelen baret met een verfomfaaide haneveer
Wanneer de buffetmeester het appartement verlaat, merkt hij plots dat hij een fluwelen baret draagt met een verfomfaaide haneveer. Dat is beduidend minder waardig dan de «breedgerande hoed van zwart vilt, met een pluim van rode struisvogelveren aan de linkerkant» die de ridders van Kadosh volgens de voorschriften moeten dragen tijdens de rituelen van de vrijmetselaars.
Zwarte hoed met struisvogelveren
De baret veranderde in een zwart katje
Boelgakov inspireerde zich voor dit detail op de roman Московский чудак [Moskovskij Tsjoedak] of De Zonderling van Moskou van de Russische schrijver Boris Nikolajevitsj Boegajev (1880-1934), die bekend werd onder het pseudoniem Andrei Bely.
In De Zonderling van Moskou zet de eigenzinnige professor Korobkin een kat op zijn hoofd in plaats van zijn bonten muts. De figuur van professor Korobkin was op de vader van Bely, Nikolaj Vasiljevitsj Boegajev (1837-1903), een vooraanstaand Russisch wiskundige. Vader Boegajev was een gedenkwaardig figuur met een leven vol schandalen. Hij werd zelf niet echt bewonderd om zijn voorkomen, maar hij had een briljante en mooie vrouw en de Boegajevs behoorden tot de gewaardeerde sociale klasse.
Andrei Bely
Professor Koezmin
De naam Koezmin ontleende Boelgakov aan Vasili Ivanovitsj Koezmin(1851-1928), een Russische chirurg en professor aan de universiteiten van Moskou en Kazan, die op het einde van zijn leven een privé-praktijk had in Sadovaja Koedrinskaja nr. 29, vlakbij de Patriarchvijver. Heel wat bronnen zien hem als het echte prototype voor de professor in De meester en Margarita, en stellen hem voor als «één van de artsen die Boelgakov zelf behandelde in de jaren '30». Maar dat is onmogelijk, want Vasili Ivanovitsj Koezmin was toen reeds overleden.
Het echte prototype van de professor Koezmin uit de roman was professorMiron Semjonovitsj Vovsi (1897-1960), een specialist in nier- en longziekten. Hij stond erom bekend dat hij het niet steeds nauw nam met de medische ethiek, vooral in het uitdrukken van zijn diagnose. Toen hij Boelgakov had onderzocht op 17 september 1939, zei hij meteen aan Elena Sergejevna dat Boelgakov binnen de drie dagen dagen zou sterven. Boelgakov zou pas zeven maanden later sterven, maar de ontmoeting met Vovsi bleef hem parten spelen, en op 15 januari 1940 dicteerde hij de scène over de buffetchef van het Variété Theater en zijn ontmoeting met professor Koezmin aan zijn echtgenote Elena Sergejevna.
Miron Semjonovitsj Vovsi
In de sectie Personages van de Master & Margarita website kan u meer lezen over Koezmin door op de pijl hieronder te klikken.
Een fluwelen baret met een verfomfaaide haneveer
Wanneer de buffetmeester het appartement verlaat, merkt hij plots dat hij een fluwelen baret draagt met een verfomfaaide haneveer. Dat is beduidend minder waardig dan de «breedgerande hoed van zwart vilt, met een pluim van rode struisvogelveren aan de linkerkant» die de ridders van Kadosh volgens de voorschriften moeten dragen tijdens de rituelen van de vrijmetselaars.
De baret veranderde in een zwart katje
Boelgakov inspireerde zich voor dit detail op de roman Московский чудак [Moskovskij Tsjoedak] of De Zonderling van Moskou van de Russische schrijver Boris Nikolajevitsj Boegajev (1880-1934), die bekend werd onder het pseudoniem Andrei Bely.
In De Zonderling van Moskou zet de eigenzinnige professor Korobkin een kat op zijn hoofd in plaats van zijn bonten muts. De figuur van professor Korobkin was op de vader van Bely, Nikolaj Vasiljevitsj Boegajev (1837-1903), een vooraanstaand Russisch wiskundige. Vader Boegajev was een gedenkwaardig figuur met een leven vol schandalen. Hij werd zelf niet echt bewonderd om zijn voorkomen, maar hij had een briljante en mooie vrouw en de Boegajevs behoorden tot de gewaardeerde sociale klasse.
Een klein wit herenhuis
De apotheek waarvan sprake is in De meester en Margarita behoorde toe aan een zekere Roebanovski en was gevestigd in Bolsjaja Sadovaja oelitsa nr. 1. Het huis waar Boelgakov de praktijk van dokter Koezmin situeerde was in Bolsjaja Sadovaja oelitsa nr. 5, dat was het huis waar Elena Sergejevna Sjilovskaja (1893-1970), de derde vrouw van Boelgakov, woonde. Beide gebouwen werden gesloopt om plaats te maken voor het Hotel Pekin, één van de grootste hotels van Moskou. In het echt woonde dokter Koezmin in Sadovo Koedrinskaja oelitsa 28.
Hotel Pekin
Professor Boere
Ik weet (nog) niet of er voor dit personage een reëel prototype bestaat.
drie champagne-etiketten van het merk «Abrau-Durso»
Abrau-Durso is een stad in de regio Novorossiejsk in Rusland, waar sinds 1870 champagne en wijnen worden geproduceerd. De wijngaarden liggen aan de kust van de Zwarte Zee.
Het was prins Lev Sergejevitsj Golitsyn (1845-1916) die het recept van champagne, dat 200 jaar eerder was op punt gesteld door de monnik Dom Pierre Pérignon (1638-1715), naar Rusland bracht. Hij startte de productie ervan in Abrau Durso.
Op 2 juli 2021 kaapte de Russische president Vladimir Vladimirovitsj Poetin (°1952) nogal ongegeneerd de benaming champagne met een merkwaardige wet. Ondanks de internationale patenten en octrooien mag in Rusland voortaan alleen wijn die in Rusland werd geproduceerd de naam шампанское (sjampanskoje] of champagne dragen. Wijnen van buitenlandse origine, met inbegrip van de echte Franse champagne, mogen alleen nog de vermelding игристое вино [gristoje vino] of schuimwijn dragen.
De Franse vertaler Claude Ligny lijkt op dit vlak erg vooruitziend. Hij vertaalde Boelgakovs woorden три этикетки с бутылок «Абрау-Дюрсо» [tri etiketi s boetilok «Abrau-Durso»] of drie etiketten van flessen «Abrau-Durso» als trois étiquettes de bouteilles de champagne of drie etiketten van champagneflessen. Dezelfde opmerking geldt overigens voor de Engelse vertaler Michael Glenny met three old champagne bottle labels instead of drie etiketten van oude champagneflessen en de Nederlandse vertaler Marko Fondse met drie champagne-etiketten van het merk «Abrau-Durso».
«Hallelujah!»
Het is de tweede keer dat dit liedje in het boek vermeld wordt. Deze charleston van Vincent Youmans (1898-1946) komt drie keer voor in het boek.
Hier kan u luisteren naar in een versie van Hallelujah van Ella Fitzgerald.
U kan meer lezen over dit nummer, en zien hoe de Gribojedov jazz band het vertolkt in de sectie Themas van deze website door op de pijl hieronder te klikken.
Syncopisch in de weer
Het woord syncopisch komt van het Griekse werkwoord συγκόπτω [synkopto], dat afkorten betekent. In de muziek wordt deze term gebruikt om een accent te verleggen, of om een accent op een andere dan de gebruikelijke of verwachte plaats aan te brengen.
(ik maak geen grapje)
Dit is één van de weinige keren dat de verteller zich aan een commentaar waagt op wat er gebeurt. Alsof de lezer, die ondertussen al onthoofdingen, massahypnoses en nog meer duivelse dingen heeft geslikt, nu plots niet zou geloven dat een mus “een hoopje deponeerde” in een inktpot.
Bloedzuigers
De medicinale bloedzuiger Hirudo medicinalis en zijn verwanten Hirudo verbana, Hirudo troctina en Hirudo orientalis werd gebruikt voor aderlatingen. Men zette de bloedzuiger op de huid en hij zoog het bloed op. Daarna werd het bloed eruit geduwd want anders zou de bloedzuiger verzadigd zijn. Aan de hand van het bloed werd de ziekte vastgesteld. Vroeger kon men bloedzuigers in de apotheek kopen. In sommige grote Amerikaanse staten en in Azië wordt de bloedzuiger nog gebruikt. Weliswaar in veel mindere mate dan vroeger, vooral als men weet dat honderddertig jaar geleden alleen al in de Parijse ziekenhuizen zo’n zes miljoen bloedzuigers werden gebruikt.
Ironisch genoeg kent de moderne geneeskunde opnieuw het gebruik van medicinale bloedzuigers. De medicinale bloedzuiger beschikt over een stof, het zogenaamde hirudine die de bloedstolling tegengaat. Bloedzuigers kunnen helpen om de bloeddruk te regelen, bijvoorbeeld na plastische chirurgie, of om de bloedcirculatie te bevorderen bij orgaanoperaties of bij het heraanhechten van oogleden, vingers en oren.
Nederlandse ondertitels
Alle films gebaseerd op De meester en Margarita werden door uw webmaster ondertiteld in het Nederlands, Engels, Spaans, Frans, Duits en Italiaans. Klik op de link hieronder om ze te vinden.
