Korovjev met zijn streken
Bosoj
Босой [bosoj] betekent barrevoets in het Russisch, wat duidt op de plattelandsafkomst van Nikanor Ivanovitsj Bosoj. Boelgakov had geen hoge pet op van deze «omhooggevallen provincialen».
In één van de vroegere versies van de roman heette Bosoj nog Nikodim Grigorevitsj Porot, waarbij de voornaam een bewuste verwijzing was naar Nicodemus, de auteur van het apokriefe evangelie dat bekend is als De Handelingen van Pilatus..
De quasi-officiële positie van voorzitter van het bewonerscollectief van een woonblok gaf de houder ervan een enorme feitelijke macht, gezien het permanente tekort aan woonruimte, en dat leidde tot alle mogelijke vormen van fraude en omkooppraktijken.
Aanspraken op de woonruimte
Het probleem van de huisvesting in de Sovjetunie is één van de vaak terugkerende thema’s in het werk van Boelgakov, niet alleen in De meester en Margarita, maar ook, bijvoorbeeld, in zijn novelle Hondehart en in zijn vele feuilletons, brieven en dagboekfragmenten.
Kort na de Russische revolutie stelde Vladimir Lenin een plan voor om privé-appartementen te onteigenen, en bedacht hij de idee van het gemeenschappelijke appartement. De particuliere eigendom van huizen werd afgeschaft in 1918. Er kwamen nieuwe wetten over wie waar kon wonen, en om dat te regelen kreeg elk appartementsgebouw een bewonercollectief onder leiding van een voorzitter. Velen van hen waren, net als Nikanor Ivanovitsj Bosoj, onopgeleide, omhooggevallen gezagsgetrouwen die, ondanks hun gebrek aan competenties, wel een grote macht hadden in hun quasi-officiële functie.
Deze situatie maakte het leven erg onzeker. Wanneer een bewoner zes weken afwezig was kon hij worden uitgezet. Er zijn gevallen bekend van bewoners die enkele weken op reis gingen, en bij hun terugkeer nieuwe bewoners in hun flat aantroffen. Niet zelden hadden deze nieuwe bewoners een «gunst» verleend aan de voorzitter van het bewonerscollectief.
Een treffend voorbeeld van de collectivisering van woonruimte is te zien in de film Doctor Zhivago (1965), geregisseerd door David Lean (1908-1991) en gebaseerd op de gelijknamige roman van Boris Leonidovitsj Pasternak (1890-1960). Wanneer dokter Joeri Andrejevitsj Zjivago na de oorlog naar Moskou terugkeert, blijkt zijn huis geschikt te zijn om 13 families te huisvesten
Met bovennatuurlijke snelheid
Het bericht van de dood van Berlioz verspreidde zich «met bovennatuurlijke snelheid». In het eerste hoofdstuk beschreef Boelgakov ook reeds zijn brillenglazen «van metafysische afmetingen». Boelgakov lacht hier met de gewoonte van de Sovjetoverheid om alles te overdrijven, vooral de eigen realisaties.
Een portie noedels
In de oorspronkelijke tekst worden deze noedels beschreven als пельменей [pelmjeni]. Pelmjeni zijn Russische, van oorsprong Siberische deegballetjes gevuld met vlees, soms worden ze ook Siberische ravioli genoemd. Vaak worden ze in grote hoeveelheden klaargemaakt en dan bevroren - oorspronkelijk in de sneeuw en het ijs buiten - om later gekookt te worden.
Heerlijke pelmjeni
Een geruit jasje, een jockeypet en een knijpbril
Korovjevs kostruum herinnert aan dat van de duivel die Ivan Fjodorovitsj Karamazov bezoekt in De Broers Karamazov, een bekende roman van Fjodor Michailovitsj Dostojevski (1821-1881).
Vandaag ben ik niet-officieel en morgen, voor je er erg in hebt, wel!
Deze zin is tegelijk een teken van de maatschappelijke chaos in het Sovjetleven, en een knipoog naar Nikolaj Vasiljevitsj Gogol (1809-1852). In zijn novelle De Mantel vertelt Gogol het verhaal van de onbeduidende gemeenteambtenaar Akakij Akakijewitsj Basjmatskin die plots belangrijk wordt omdat hij een nieuwe mantel heeft.
Laten we zeggen Korovjev
Korovjev maakt duidelijk dat zijn naam niet belangrijk is, hooguit tentatief, net zoals Woland's nationaliteit. En dat maakt de goede Sovjetburgers onrustig, want dat is erg on-Russisch.
Die intoeristen
Intoerist is weer een samentrekking. Het komt van van Иностранный Турист [inostrannij toerist] of buitenlandse toerist. Intoerist was een organisatie in de Sovjetunie die functioneerde als reisagentschap, maar ook als bureau van de geheime dienst NKVD om «gevaarlijke» buitenlanders in het oog te houden.
Intoerist werd in 1929 opgericht door Jozef Vissarjonovitsj Stalin (1878-1953). Na het uiteenvallen van de Sovjetunie werd het geprivatiseerd. Het is nu eigendom van de in Moskou gevestigde holding Sistema, en een van de grootste toerismeorganisaties in de wereld met een wijd netwerk van banken, hotels en wisselkantoren.
Het Intoerist Ritz-Carlton hotel in Moskou
En waar zijn dan de getuigen?
Pilatus stelde een gelijkaardige vraag aan Kajafas in hoofdstuk 2.
Messire
Net zoals je Pilatus moet aanspreken met Hegemoon, is Messire de aangewezen aanspreektitel voor Woland. Messire is een Frans eerbetoon dat gebruikt wordt tegenover edelen en priesters.
Valutaspeculatie
De munten van de Sovjet-Unie (de officiële tsjervonets en de niet-officiële roebel) waren ten tijde van de Sovjet-Unie niet converteerbaar, en daarom had de overheid voortdurend een grote behoefte aan vreemde valuta. Sovjetburgers mochten die niet in hun bezit hebben. Speculeren was een erge misdaad.
U kan méér lezen over valutaspeculatie in de sectie Context van de «Master & Margarita» website door op de pijl hieronder te klikken.
Een of andere oude baas
Boelgakov beschrijft de Amerikaanse 100-dollarbiljetten met de beeltenis van Benjamin Franklin (1706-1790), theoretisch politicus, wetenschapper, uitvinder, burgerlijk activist, staatsman, satiricus en één van de Founding Fathers van de Verenigde Staten van Amerika.
Timofej Kondratjevitsj Kvastsov
Kvastsov's naam komt van квасцы (kvastsji), wat aluin betekent. Dat is een stof die ondermeer wordt gebruikt in bloedstelpende stiften.
Nederlandse ondertitels
Alle films gebaseerd op De meester en Margarita werden door uw webmaster ondertiteld in het Nederlands, Engels, Spaans, Frans, Duits en Italiaans. Klik op de link hieronder om ze te vinden.
