Het lot van de meester en Margarita wordt beslist
Een der fraaiste bouwwerken in Moskou
Boelgakov beschrijft hier het Pasjkovhuis in de Mochovajastraat in Moskou. Het werd gebouwd tussen 1784 and 1787, en was dus inderdaad ongeveer 150 jaar oud toen Boelgakov zijn roman schreef. Het huis werd gebouwd op de helling van de Vagankovsky heuvel tegenover de Borovitsky poort in opdracht van Peter Jegorovitsj Pasjkov (1726-1790),, een gepensioneerd officier en zoon van een ordonnans van tsaar Peter I (1672-1725). In 1812 werd het gebouw door brand vernield tijdens de inval van Napoleon. Daarna kocht de overheid het gebouw, renoveerde het en richtte er een school voor kinderen van edelen in. Daarna werd het de eerste openbare bibliotheek die ook een reëel cultureel centrum voor Moskou bleek te zijn. Prominente Russische schrijvers en wetenschappers kwamen er studeren.
Later werd het huis een onderdeel van het Roemjantsev Museum, en Boelgakov bezocht het vaak in de jaren '20, toen het de Lenin Bilbiotheek was geworden. Vandaag geeft het onderdak aan de manuscriptencollectie van de Staatsbibliotheek met inbegrip van - zeer gepast - het archief van Boelgakovs manuscripten .
Het gebouw, ontworpen door Vasili Ivanovitsj Bazjenov (1737-1799), is in neo-classisistische stijl, met zuilen, urnen en terassen die doen denken aan het oude Rome. Het had een tuin met vijvers maar daar is vandaag niet veel meer van te merken. Het Pasjkovhuis kijkt nu uit over een onophoudelijke stroom van autoverkeer.
Het Pasjkovhuis
U kan méér lezen over het Pasjkovhuis in de sectie Locaties van deze website door op de pijl hieronder te klikken.
Zwarte soutane en lange brede degen
De zwarte soutane en de degen stemmen overeen met de uitdossing van een Ridder van Kadosh of Ridder van de witte en de zwarte adelaar, de 30ste graad in de vrijmetselaarsloge van de Ancient and Accepted Scottish Rite of de Aloude en Aangenomen Schotse Ritus.
De interesse van Boelgakov voor de symbolen van de vrijmetselarij kan onder meer verklaard worden door het feit dat zijn vader Afanasi Ivanovitsj Boelgakov (1859-1907), die theoloog en kerkhistoricus was, in 1903 een artikel had geschreven over De moderne vrijmetselarij in haar relatie met de kerk en de staat, dat gepubliceerd werd in de Akten van de Theologische Academie van Kyiv. In dit artikel had de vader van Boelgakov onder meer de inwijding in de 30ste graad tot Ridder van Kadosh beschreven.
U kan méér lezen over de vrijmetselarij in De meester en Margarita in de sectie Context van deze website door op de pijl hieronder te klikken.
De spitse kin op de vuist steunend
Woland bootst nauwkerurig de houding na van het beeld De Denker van de Franse beeldhouwer Auguste Rodin (1840-1917). Dat beeld is het centrale deel van zijn Hellepoort.
De Denker van Auguste Rodin
U kan méér lezen over de Hellepoort in de sectie Thema's, stijl en vorm van de Master & Margarita website door op de pijl hieronder te klikken.
Slooprijpe krotjes
Tussen de paleizen kan Woland vanuit het Pasjkovhuis ook de Храм Христа Спасителя [Chram Christa Slasitelja] of de Christus-Verlosser Kathedraal zien. Niet meteen een «slooprijp krotje» zal u denken, maar dan moet u het verhaal van deze kathedraal leren kennen.
Het verhaal van de Christus Verlosser Kathedraal is het vermelden waard, al was het maar om de grootheidswaanzin en de absurde ideeën van Stalin te illustreren.
De Christus Verlosser Kathedraal
Na de Russische revolutie werd religie officieel afgeschaft in de Sovjetunie. De prominente plaats van de kathedraal aan de oever van de Moskourivier was een doorn in het oog van Stalin, die daar liever een communistisch monument zag. Hij schreef een competitie uit, waaraan wereldberoemde architecten als Charles-Édouard Jeanneret-Gris (1887-1965), beter bekend als Le Corbusier en Walter Gropius (1883-1969) meededen. De eerste prijs werd toegekend aan een Amerikaans project dat aan het Witte Huis deed denken. De zaken namen echter weer hun «normale» loop wanneer, door middel van een «Speciale Juryprijs», de Sovjetburger Boris Michailovitsj Iofan (1891-1976), die ook het Huis aan de Kade had ontworpen, als winnaar werd aangewezen. Zijn Paleis van de Sovjets voorzag in een wolkenkrabber met daarbovenop een 100 meter hoog standbeeld van Lenin. De totale hoogte van het gebouw zou 415 meter moeten worden, zodat het gebouw het grootste ter wereld zou zijn, groter zelfs dan het Empire State Building. De arm die Lenin over Moskou zou uitstrekken zou dertig meter lang worden.
Het Paleis van de Sovjets
In juli 1931 werd begonnen met de sloop van de kathedraal. De laatste resten werden opgeblazen in december 1931. Enkele priesters die weigerden om de kathedraal te verlaten werden hierdoor gedood. De schrijver Ilja Arnoldovitsj Fajnzilberg (1897-1937), die samen met Jevgeni Petrovitsj Katajev (1903-1942) het beroemde, en door Boelgakov bewonderde satirische schrijversduo Ilf & Petrov vormde, en die ook een fervent fotograaf was, was getuige van de ondermijning en maakte er foto's van.
Een andere getuige van de vernieling van de kathedraal was Vladislav Vladislavovitsj Mikosja (1909-2004), die in 1931 net zijn loopbaan als cameraman startte, en er een film over maakte.
Toen men aan de bouw van het Paleis van de Sovjets begon, bleek dat men geen rekening had gehouden met lekkage vanuit de Moskourivier, waardoor het onmogelijk bleek om zo een groot gebouw neer te zetten op die locatie. Uiteindelijk werd het project in 1953 definitief afgeblazen door Partijsecretaris Nikita Sergejevitsj Chroesjtsjov (1894-1971) en de bouwput werd in 1958 veranderd in het enorme Москва бассейн [Moskva bassejn] of Moskou zwembad, meteen het grootste zwembad in openlucht ter wereld.
Het Moskou zwembad
Met de val van het communisme werd de religie snel weer in ere hersteld in Rusland. Boris Nikolajevitsj Jeltsin (1931-2007) verleende in 1990 toestemming om een nieuwe kathedraal naar het oude ontwerp te bouwen op dezelfde locatie. Een fonds om de kathedraal te herbouwen werd gesticht in 1992, en al in 1994 werd de fundering aangebracht. De nieuwe kathedraal zou bestaan uit twee kerken: de onderkerk, gewijd aan de Transfiguratie van de Verlosser, en de bovenkerk. De onderkerk werd in 1996 gewijd. De volledige kathedraal werd gewijd op 19 augustus 2000. Op de onderste verdieping is naast de onderkerk ook een museum ingericht die de geschiedenis van deze kathedraal en de geschiedenis van de kerk in het algemeen vertelt.
Geef mij Rome maar
Woland en Azazello overschouwen Moskou terwijl Torgsin en Gribojedov in brand staan.Het doet denken aan hoe keizer Nero (37-68) in het jaar 64 Rome overschouwde nadat hij de stad zelf in brand had gestoken. Oorspronkelijk had Boelgakov gepland om dat ook met Moskou te laten gebeuren in de roman.
Niet het licht komt hem toe, rust komt hem toe.
De literatuuronderzoekers verschillen van mening over het lot dat de meester te wachten staat.. Sommigen denken dat rust minder is dan licht omdat hij dan niet verder kan schrijven. Anderen zeggen dan weer dat rust een beloning is voor een creatief denker.
Boelgakovexpert Boris Vadimovitsj Sokolov (°1957), de auteur van de Boelgakov Encyclopedie, ziet een verband met de vrijmetselarij, hoewel hij dat niet zo duidelijk aantoont. Hij argumenteert dat vrijmetselaars worden beschouwd als «kinderen van het licht» en ziet een verband met de Faust van Johann Wolfgang Goethe (1749-1832). Welk verband, dat verduidelijkt hij niet.
In elk geval was Goethe een vooraanstaand vrijmetselaar. Op 23 juni 1780, de vooravond van het feest van Johannes de Doper, de belangrijkste feestdag van het jaar voor de Duitse vrijmetselaars, trad hij toe tot Amalia, een loge in Weimar. Hij had wel gevraagd om geen blinddoek te moeten dragen bij zijn inwijding. Hij beloofde op zijn erewoord dat hij zijn ogen gesloten zou houden. Goethe heeft veel gedichten geschreven ter gelegenheid van maçonnieke gebeurtenissen. Zo schreef hij in 1830 bijvoorbeeld Dem würdigen Bruderfeste: «Fünfzig Jahre sind vorüber», een poëtische dankrede bij zijn 50-jarig jubileum als vrijmetselaar.
De Belgische wiskundige, hoogleraar logica en wetenschapsfilosofie Jean Paul Van Bendegem (°1953), een eminent vrijmetselaar, zegt over de betekenis van het licht: «Het licht speelt een grote rol in de vrijmetselarij. Een nieuw lid krijgt bij zijn inwijding 'het licht', een ritueel dat zijn oorsprong vindt in het verlichtingsdenken. Vrijmetselaars gebruiken het licht echter ook in de Bijbelse betekenis. Ze laten zich inspireren door het evangelie van Johannes: 'Het licht schijnt in de duisternis, en de duisternis heeft het niet begrepen'.» Als deze stelling terecht is, zou de meester dus geen toegang gekregen hebben tot de «hemelse majesteit», en is rust dus een mindere beloning dan licht.
De Russische criticus Jevgeni Kantsjoekov, bijvoorbeeld, schreef in 1991 in zijn artikel Расслоение мастера [Rasslojenije mastera] of De gelaagdheid van de meester, gepubliceerd in het literair tjdschrift Литературное обозрение [Literatoernoje obozrenije] of Literaire recensie, dat de vrede voor de meester een soort straf was. Hij vergeleek daarvoor de lotsbestemming van Mattheus Levi met die van de meester. Levi bood weerstand, pleegde verzet en bleef schrijven, en hij mocht zich dus bij Jesjoea in het licht vervoegen. De meester gaf op, verbrandde zijn manuscript en wendde zich af van zijn roman. Hij toonde dus lafheid, de «grootste ondeugd», en verdiende daarom het licht niet.
Het standbeeld van Timirjazev
Korovjev bedoelt het standbeeld van de botanicus Kliment Arkadjevitsj Timiriazev (1843-1920), op Tverskoi Boulevard nabij de Nikitskipoort in Moskou.
Het standbeeld van Timirjazev
Nederlandse ondertitels
Alle films gebaseerd op De meester en Margarita werden door uw webmaster ondertiteld in het Nederlands, Engels, Spaans, Frans, Duits en Italiaans. Klik op de link hieronder om ze te vinden.
