Censuur van schrijvers in de tijd van Poetin

Nederlands > Context > Propaganda > Censuur in de Russische Federatie > Schrijvers

Censuur van schrijvers in de Russische Federatie

Net zoals in Boelgakovs tijd onder Stalin worden heden ten dage, in de Russische Federatie onder Poetin, alle middelen aangewend om schijvers die het niet eens zijn met het regime de mond te snoeren. Daarbij worden, net zoals bij Boelgakov, verklikkers ingeschakeld en «vooraanstaanden» die de auteurs publiek veroordelen.

De voorbeelden zijn legio, maar we hebben drie van de meest populaire schrijvers geselecteerd. Hun behandeling kan zonder veel wijzigingen worden toegepast worden op de anderen..


Boris Akoenin

Schrijver Grigori Sjalvovitsj Tsjchartisjvili (°1956), beter bekend onder zijn schrijversnaam Boris Akoenin, is één van de populairste hedendaagse Russische auteurs.

Akoenin heeft vaak kritiek geuit op het binnen- en buitenlands beleid van Vladimir Poetin, waaronder de annexatie van de Krim in 2014. Op 5 maart 2022 was hij mede-ondertekenaar van een open brief van schrijvers die de inval in Oekraïne scherp veroordeelden.

In december 2023 werd Boris Akoenin opgebeld door mensen die zich voordeden als vertegenwoordigers van de Oekraïense regering, en de opnames van dat gesprek, waarin Akoenin zijn steun betuigde aan Oekraïne, werden vpubliek gemaakt. Meteen stopten veel Russische uitgeverijen met de publicatie en distributie van zijn werken. De Russische politicus Andrej Viktorovitsj Goeroeljov (°1967) noemde Akoenin een «vijand die vernietigd moet worden». Goeroeljov zetelt in de Doema voor Verenigd Rusland, de partij van Poetin. In de periode 2014-2015 was hij commandant van het 12de reservecommando, dat in Oekraïne was ingezet met als opdracht «om het grondgebied van de Volksrepubliek Loehansk en de Volksrepubliek Donetsk te vergroten». In april 2023 opperde hij de idee dat het regime van Poetin de stalinistische terreur van de jaren 1930 tegen de «vijanden van het volk» in Rusland opnieuw moest invoeren.

Akoenin werd vervolgens door Росфинмониторинг [Rosfinmonitoring] toegevoegd aan de lijst van «terroristen en extremisten».  Rosfinmonitoring is de federale dienst die informatie verzamelt over financiële transacties om «het binnenlands en internationaal witwassen van geld te bestrijden». Op 5 maart 2022 was hij mede-ondertekenaar van een open brief van schrijvers die de inval in Oekraïne scherp veroordeelden

In januari 2024 werd Akoenin door het Russische ministerie van Justitie aangewezen als «buitenlandse agent». Later die maand plaatste het Russische ministerie van Binnenlandse Zaken zijn naam op een lijst van gezochte personen wegens vermeende criminele activiteiten. Op 6 februari 2024 beval een rechtbank in Moskou bij verstek de arrestatie van Akoenin, die nu in Londen woont. Hij wordt beschuldigd van «het rechtvaardigen van terrorisme en het verspreiden van nepnieuws over het Russische leger». 

Voor het eerste riskeert hij tot zeven jaar gevangenisstraf, voor het tweede tot 10 jaar. Terrorisme is dus blijkbaar minder erg dan bekritiseren van het leger.


Ljoedmila Oeliskaja

Ljoedmila Jevgenjevna Oelitskaja (°1943) is mijn favoriete hedendaagse Russische auteur. In 2001 was ze de eerste vrouw die de Russische Booker Prize won, en haar werken zijn in ten minste 33 talen vertaald. Oelitskaja heeft zich steeds openlijk uitgesproken over het leven in Rusland. In een interview met The Guardian in 2011 zei ze: «Ons land bevindt zich in een afschuwelijke toestand. Scholen en ziekenhuizen zijn ondergefinancierd, onze gepensioneerden staan op de rand van armoede en de toestand van ons leger is schokkend. Onze soldaten zijn ondervoed en leven in onhygiënische omstandigheden».

In 2008 voerde zij een correspondentie met Michail Chodorkovski, die toen in een werkkamp uit het Sovjettijdperk in Oost-Siberië gevangen zat. In eerste instantie had Oelitskaja niet verwacht dat ze veel gemeen hadden, maar gaandeweg leerde ze hem te respecteren en begon ze hem te verdedigen.

In maart 2014 maakte zij samen met een aantal andere wetenschappers en culturele figuren publiek bekend dat zij het niet eens was met het beleid van de Russische autoriteiten op de Krim en in Oost-Oekraïne. In februari 2022 sprak ze zich uit tegen de Russische invasie van Oekraïne, en later die maand emigreerde ze naar Duitsland omdat ze huiverde van de «stalinisering» van haar land. Op 5 maart 2022 was zij mede-ondertekenaar van een open brief van schrijvers die de inval in Oekraïne scherp veroordeelden.

Op 5 maart 2022 was zij mede-ondertekenaar van een open brief van schrijvers die de inval in Oekraïne scherp veroordeelden. Na het begin van de Russische invasie van Oekraïne in 2022 werd ze, net als de andere Russische schrijvers die zich verzetten tegen de oorlog met Oekraïne,  vervolgd en «geannuleerd»: haar boeken mogen niet meer gepubliceerd en verkocht worden.

Begin februari 2024 heeft de uitgeverij AST, die sinds 2011 de werken van Oelitskaja publiceert, een verklaring uitgegeven waarin de betalingen aan de schrijfster worden opgeschort omdat ze gevraagd had om de opbrengsten van haar auteursrechten aan Oekraïne over te dragen.


Vladimr Sorokin

Ook Vladimir Georgievitsj Sorokin (°1955) is een succesvolle hedendaagse auteur. In maart 1992 begon hij bekend te geraken toen het tijdschrift Iskoesstvo kino zijn roman De rij publiceerde. Sorokin beschikt over het vermogen om met verschillende stijlen om te gaan. Hij gebruikt net zo gemakkelijk de taal van de negentiende-eeuwse klassieken als de taal van de Sovjetpers. Realistische beschrijvingen wisselen in zijn werk elkaar af met bevlogen lyrische of totaal absurde, surrealistische passages. Sentimentalieit kan plots veranderen in wreedheid en vaak wordt de werkelijkheid compleet op zijn kop gezet. Zijn boeken zitten dan ook  vol onverwachte, schokkende en ook bizarre wendingen, die niet zelden leiden tot beschrijvingen van moord en geweld.

De plots van Sorokin's werken hebben herhaaldelijk voor controverse gezorgd bij het publiek. In het begin van de jaren 2000 verbrandde de pro-Kremlin beweging Samen op wandel zijn boeken in een geënsceneerde toiletpot die op het Theaterplein was geïnstalleerd en spande ze  ook rechtszaken aan waarin werd geëist dat bepaalde passages in de werken van de schrijver als pornografisch zouden worden erkend.

Op 5 maart 2022 was hij mede-ondertekenaar van een open brief van schrijvers die de inval in Oekraïne scherp veroordeelden. Hij verklaarde daarbij dat hij in Berlijn woonde en besloten had om niet terug te keren naar Rusland.


Internationale oproep van schrijvers over de oorlog
aan degenen die Russisch spreken

Vandaag doen wij, schrijvers, een beroep op iedereen die Russisch spreekt.

Aan mensen van alle nationaliteiten. Aan degenen voor wie Russisch hun moedertaal is. Aan degenen voor wie het een tweede taal is. Of de derde.

Tegenwoordig wordt de Russische taal door de Russische staat gebruikt om aan te zetten tot haat en de schandelijke oorlog met Oekraïne te rechtvaardigen. In de Russische taal verkondigen de officiële media alle leugens die deze agressie omringen als een rookgordijn.

Russische burgers worden al vele jaren gevoed met leugens. Onafhankelijke informatiebronnen werden zo goed als weggevaagd. Veel critici van het regime zijn het zwijgen opgelegd. De propagandamachine van de staat draait op volle toeren.

Maar vandaag is het van cruciaal belang om de burgers van Rusland de volledige waarheid over de Russische aanval op Oekraïne over te brengen. Over het lijden en de verliezen van het Oekraïense volk. Over de dreiging voor het hele Europese continent, en mogelijk voor de hele mensheid in het geval van een nucleaire dreiging.

Jij spreekt Russisch.

Het betekent veel.

Gelieve alle mogelijke communicatiemiddelen te gebruiken. Telefoon. Messenger. E-mail… Praat met mensen die je kent. Met mensen die je niet kent. Als Vladimir Poetin blind en doof is, zullen de Russen misschien degenen horen die dezelfde taal spreken als zij.

Deze misdadige oorlog moet worden gestopt.

Svetlana Aleksjevitsj, Nobelprijswinnaar voor de literatuur
Vladimir Sorokin
Ljoedmila Oelitskaja
Dmitri Gloechovski
Victor Sjenderovitsj
Maria Stepanova
Sergej Lebedev
Lisa Aleksandrova-Zorina
Sasja Filipenko
Alisa Ganjeva
Viktor Martinovitsj
Maksim Osipov
Aleksander Genis
Lev Roebinstein
Aleksandr Iljevski
Michail Sjisjkin
Boris Akoenin



Deze pagina delen |