Pilatus und Andere - 1972
Andrzej Wajda
Deze film, die alleen het bijbels verhaal van De meester en Margarita vertelt - maar in een hedendaagse setting -, werd uitgezonden door de Duitse televisiezender ZDF op 29 maart 1972. Hij is bij mijn weten niet op DVD of videocasette uitgebracht. De film is nog bekend onder twee andere titels: Pilat i inni en Ein Film für Karfreitag. Hij werd nog eens vertoond op het Filmfestival van Berlijn op 15 februari 2006, toen regisseur Andrzej Wajda (1926-2016) er een Ere-Gouden Beer kreeg.
Op zijn website vertelt Wajda zelf het volgende over deze film:
Ik was niet tevreden met de eerste twee versies van het scenario dat ik in Warschau had laten maken.
Ik was erg gelukkig toen Mistrz i Malgorzata [De meester en Margarita] van Boelgakov voor het eerst werd gepubliceerd in Polen. Ik realiseerde mij dat ik geen betere tekst zou vinden voor de film dan dit Pilatusverhaal. Alles zat er in vervat: Christus, de duistere intrige van Pilatus, het verhaal van Judas en de hopeloze eenzaamheid van de enige leerling en evangelist.
Ik koos Poolse acteurs voor alle scènes van de film behalve twee, die door Duitsers werden gespeeld. En ik zocht ook de locatie voor het paleis van Pilatus. Eerst had ik een vreemd, geruïneerd gebouw op een heuvel bij Kassel - de waterinstallaties voor de paleisfonteinen gebouwd door Hugenoten die uit Frankrijk waren verbannen. Maar mijn instinct vertelde mij dat ik een hedendaagse setting nodig had. Zo kwam ik in Nuremberg waar ik, voor het eerst, de ruïnes zag van het Derde Rijk. Dit pseudo-Rome was een ideale setting voor Pilatus, als een ironisch commentaar op het korte verhaal van het Rijk dat duizend jaar had moeten duren, maar waarvan ik het verval met mijn eigen ogen nog heb gezien.
Filmen op het platform, van waarop Hitler zijn toespraken hield tijdens de bijeenkomsten van de Nazipartij in Nuremberg, was een bijzonder bewogen ervaring voor ons. Wij behoorden immers tot de Slavische naties die moesten vernietigd worden om de Drang nach Osten mogelijk te maken. En hier stonden we, levend en wel, op de ruïnes van het Derde Rijk, en we maakten een film! Tijdens die weken voelde ik dat ik echt een vrij man was. Ik ben die persoonlijke en creatieve vrijheid nooit vergeten.
De Calvariescène heb ik gefilmd op een stortplaats naast een autoweg om de stad binnen te rijden. Zo moeten in vervlogen tijden alle martelplaatsen geweest zijn, omdat hun voornaamste doel erin bestond om de mensen af te schrikken. Ik herinner mij zeer goed twee executies tijdens de Nazi bezetting. Zij werden allebei uitgevoerd aan de ingang van de stad, dicht bij grote fabrieken waar duizenden arbeiders werkten die, op hun weg van en naar het werk, de galgen aan de kant van de weg wel moesten zien.
In de film toonde ik toeristen die zich verdrongen bij de raampjes van hun touring car om een glimp van de executie te kunnen opvangen. Maar een moderne autoweg heeft zo zijn eigen wetten: de signalisatieborden, die voertuigen verbieden halt te houden, losten het morele probleem op. Indien we een man aan het kruis hadden genageld met echte spijkers, dan was hun reactie dezelfde geweest. Wat kan je immers doen voor een man die lijdt, hoe zou je hem kunnen helpen, wanneer de bus toch niet mag stoppen? Ik geloof dat de film goed de droefheid van de onverschilligheid en de eenzaamheid van de dood toonde.
Tijdens het draaien van de film was Andrzej Lapicki onze mentor, en dat niet alleen omwille van zijn goede kennis van het Duits. Ik geloof dat hij het beste gevoel had voor de historische paradox die ons toeliet om zulk een vreemde film te maken in Duitsland..
Het begon al met de kostuums. Afranius, de geheime agent van Pilatus die door Lapicki werd gespeeld, moest een hedendaags kostuum dragen. Ik vroeg Andrzej om wat geld te nemen in het productiekantoor, om wat normale kleren te gaan kopen in een warenhuis. Enkele uren later kwam hij me tonen wat hij gekocht had. Ik was verrukt: iedereen kon meteen zien dat die grijze overjas en de onopvallende hoed een geheim agent verhulden. Mijn indruk zou gauw bevestigd worden; enkele dagen later draaiden we immers een paar scènes in een broeikas van de stad. Andrzej zat op een bank, zijn overjas was niet dichtgeknoopd, en hij genoot van de warmte van de zon. Onder zijn vest konden een holster en een pistool waargenomen worden. Plots kwamen enkele voorbijgangers naar hem toe: «Daar zijn een aantal Polen een film aan het maken». «Ja, ik weet het», antwoordde Lapicki. En zij zeiden: «Je zou die beter in het oog houden!».
De film
Technische details
Media
None
Regisseur
Andrzej Wajda
Acteurs
Wojciech Pszoniak, Jan Kreczmar, Marek Perepeczko, Daniel Olbrychski, Andrzej Lapicki, Jerzy Zelnik
Release datum
1972
Tijd
90 minuten (Duitsland)
103 minuten (Nederland)
Talen
Pools, Duits
Ondertitels
Nederlands