Het Russisch en het Nederlands

Nederlands > Context > Sociaal > Het Russisch en het Nederlands

In De meester en Margarita gebruikt Boelgakov af en toe vreemde woorden om het dramatisch effect te verhogen. Zo gebruikt Behemoth in hoofdstuk 24 het Duitse woord Brüderschaft, en telt Korovjev regelmatig af in het Duits met eins, zwei, drei, of gebruikt hij het Franse avec plaisir om aan te geven dat hij graag ingaat op een verzoek. Dokter Stravinski onderstreept dan weer zijn intellectueel niveau met het Latijnse Sic transit gloria mundi, of zo vergaat 's werelds roem, een zin die wordt gebruikt door de pauselijke ceremoniemeester bij de pauskroning in de katholieke riten.

Maar regelmatig gebruikt Boelgakov ook - wellicht ongewild - Nederlandse woorden. Ongewild, omdat het gaat om woorden die het Russisch heeft overgenomen uit het Nederlands, en die deel uitmaken van het standaard vocabularium van het Russisch.

In hoofdstuk 5 van De meester en Margarita, in het restaurant van Gribojedov, voert Boelgakov Stuurman George op, een personage waarvoor Boelgakov zich liet inspireren door de Franse schrijfster George Sand (1804-1876). Het loont voor de nederlandstalige lezer misschien de moeite om even te vermelden hoe Stuurman George in het Russisch klinkt. De naam Штурман Жорж - in transliteratie Sjtoerman Zjorzj - doet immers heel Nederlands aan. Het wordt op haast dezelfde wijze uitgesproken.

Dat hoeft ook niet te verbazen. Er komen inderdaad nogal wat Russische woorden uit het Nederlands. Vooral als ze iets met scheepvaart te maken hebben. Tsaar Peter de Grote (1672-1725) is immers enkele keren in het huidige Nederland en België geweest om er kennis te nemen van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van scheepsbouw. In 1697-1698 was hij in Zaandam en Amsterdam, en zijn reis in 1717 leidde hem onder meer naar Liège, Nieuwpoort, Spa en Namur. Hij heeft ook een dag in Brussel doorgebracht, maar daarover leest u hieronder meer.

Het Russisch gebruikt onder meer de volgende Nederlandse woorden:

штурман [sjturman] - stuurman
стул [stoel] - stoel
боцман [bootsman] - bootsman
матрос [matros] - matroos
шкипер [sjkipper] - schipper
кабельтов [kabeltov] - kabeltouw
штевень [sjteven] - steven
ахтерштевень [achtersjteven] - achtersteven
брюки [brjoeki] - broek
юнкер [joenker] - jonker
шнур [sjnoer] - snoer
гастарбайтер [gastarbajter] - gastarbeider

De woorden апельсин [appelsin] of appelsien en персик [persik] of perzik komen ook uit het Nederlands. Appelsien is een verkorte vorm van appel uit China. Ook de perzik kwam oorspronkelijk uit China, maar deze vrucht werd via Perzië in Nederland en België ingevoerd, en ontleende daar haar naam aan.

Ook het woord рюкзак [rjoekzak] of rugzak doet Nederlands aan, maar dat hebben de Duitsers al geclaimd, want zij noemen het rucksack.

Je zal een Rus tegenwoordig ook vaak кошмар [kosjmar] horen zeggen wanneer iets tegenvalt - dat komt dan overduidelijk van het Frans: кошмар [kosjmar] of cauchemar betekent nachtmerrie.

Voor de volledigheid moeten we toegeven dat er ook een aantal woorden in het Nederlands hun oorsprong vinden in het Russisch. Zo komt het woord pierewaaien, bijvoorbeeld van пировать [pirovat], wat feesten betekent. En mazout komt overduidelijk van мазут [mazut].


Een onvergetelijk bezoek

Op zijn tweede reis naar de Lage landen heeft Peter de Grote ook Brussel bezocht, meer bepaald op 16 april 1717. Dat bezoek heeft overigens een onvergetelijke indruk gemaakt, want de sporen ervan zijn nog steeds te zien in het Warandepark tegenover het Koninklijk Paleis. Daar bevindt zich een borstbeeld van Peter de Grote, naast een kleine ommuurde waterpoel. Het borstbeeld werd in 1854 geschonken door Prins Anatoli Demidov (1813-1870) om de resultaten van een keizerlijke slemppartij te herdenken.

Op de rand van de poel staat een Latijnse tekst: «Petrus Alexiowitz Czar Moscovitae, magnus dux, margini hujus fontis insidens, illius aquam nobilitavit libato vino hora post meridiem tertia die XVI aprilis anno 1717», of «Peter Aleksiovitz, tsaar van Moskou, groothertog, gezeten aan de rand van deze fontein, heeft er de wateren van verrijkt met de wijn die hij heeft gedronken, op 16 april 1717, om drie uur ‘s middags».

Een goed verstaander zal meteen begrepen hebben dat de tsaar op deze plaats heeft overgegeven nadat hij teveel rode wijn had gedronken tijdens een te gul overgoten maaltijd.



Deze pagina delen |