De meester en Margarita

Kinderliedjes in de Sovjet-Unie

Nederlands > Context > Muziek > Kinderliedjes

De Sovjet-Unie kende twee onuitputtelijke bronnen voor kinderliedjes: aan de ene kant werden honderden liedjes geschreven voor de Jonge Pioniers, die ze zongen op hun kampen en in de scholen. Anderzijds leverden de vele animatiefilms die in de Sovjet-Unie werden geproduceerd ook een schat aan onvergetelijke melodieën op. Op deze pagina vindt u een eigenzinnige keuze van uw webmaster uit het enorme aanbod.

Laat het kampvuur oplaaien

In zijn mémoires beschrijft de Sovjet-dichter Aleksandr Aleksejevitsj Zjarov (1904-1984) hoe Nadezjda Konstantinovna Kroepskaja (1869-1939), de vrouw van Lenin, tijdens een vergadering van het Centraal Comité van de Komsomol in 1922 de idee opperde van een baanbrekend liedje. Zjarov kreeg twee weken de tijd om een tekst te schrijven. Zijn vriend, prozaschrijver Dmitri Andrejevitsj Foermanov (1891-1926), aan wie hij in paniek raad had gevraagd, adviseerde hem om een bestaande melodie te gebruiken. Het hele gezelschap ging naar het Bolsjoi Theater in Moskou om de opera Faust van Charles Gounod (1818-1893) te bekijken, waarin de mars Gloire immortelle de nos aïeux - ook bekend als Het soldatenkoor - de aandacht trok. Sergej Fjodorovitsj Kaydan-Desjkin (1901-1972), een student van de muziekacademie en lid van de Komsomol, kreeg de opdracht om de muziek van Gounod zodanig aan te passen dat ze kon gespeeld worden door de hoornblazers op de kampen van de Jonge Pioniers. En zo ontstond Взвейтесь кострами [Vzvejtes kostrami] of Laat het kampvuur oplaaien, meteen het eerste pioniersliedje in de Sovjet-Unie. U kan hier beluisteren hoe het gezongen wordt door het Koor van het huis voor kinderen van spoorwegarbeiders.

Koor HKS - Laat het kampvuur oplaaien

Laat de zon altijd schijnen

Пусть всегда будет солнце! [Poest svegda boedet solntse] of Laat de zon altijd schijnen! was een populair kinderliedje uit 1962, dat geschreven werd door componist Arkadi Iljitsj Ostrovski (1914-1967) op een tekst van Lev Vasiljevitsj Osjanin (1912-1996). Volgens de populaire dichter voor kinderen Kornej Ivanovitsj Tsjoekovski (1882-1969) was het liedje gebaseerd op een refrein dat in 1928 reeds geschreven was door de toen vierjarige Kostja Barannikov. Bij de Jonge Pioniers werd het liedje gezongen als een ode aan de vrede, en het bleef ook populair na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, al luidt de titel nu Солнечный круг [Solnetsjnij kroeg] of Zonneschijn.

Tamara Mjansarova - Laat de zon altijd schijnen

De glimlach

De korte tekenfilm Крошка енот [Krosjka enot] of De kleine wasbeer werd in 1974 gerealiseerd door regisseur Oleg Dmitrjevitsj Tsjoerkin (1922-1995). Het wasbeertje uit de titel maakt enkele bange momenten mee, maar leert dan van zijn moeder dat met een glimlach veel moeilijke momenten kunnen vermeden of opgelost worden. De film eindigt met een samenzang van het liedje Улыбка [Oelybka] of De glimlach. Het werd gecomponeerd door Vladimir Jakovlevitsj Sjainski (°1925) op een tekst van Michail Spartakovitsj Pljatskovski (1935-1991).

De kleine wasbeer - De glimlach

De mens is de vriend van de hond

De tekenfilm Бобик в Гостях у Барбоса [Bobik v gostjach oe Barbosa] of Bobik op bezoek bij Barbos werd gerealiseerd door regisseur Vladimir Ivanovitsj Popov (1930-1987) in 1977, naar een verhaal van Nikolaj Nikolajevitsj Nosov (1908-1976). Bobik betekent Bobbie en Barbos is Russisch voor straathond. De muziek voor deze film werd geschreven door Vladimir Konstantinovitsj Komarov (°1940) op tekst van Michail Nisonovitsj Libin (1939-2004). Het liedje Человек собаке друг [Tsjelovjek sobakje droeg] of De mens is de vriend van de hond werd erg populair.

Bobik en Barbos - De mens is de vriend van de hond

De sprinkhaan

Nikolaj Nosov, die hierboven reeds werd vermeld als de auteur van Bobik en Barbos, was ook de auteur van de trilogie Приключения Незнайки [Prikljoetsjenija Neznajki] of De avonturen van Neznajka. Neznajka zou in het Nederlands kunnen klinken als Kweenie, want het komt van of не знаю [ne znajoe] of ik weet niet. In het Engels heet hij dan ook Dunno - een samentrekking van I don’t know. Neznajka is een klein jongetje met een grote blauwe hoed. Hij leeft in een kleine wereld met veel personages. De verhalen zijn zeer didactisch, ze zijn een pleidooi voor eerlijkheid, moed en doorzettingsvermogen, en keuren lafheid, arrogantie en leugenachtigheid af. Onderliggend worden politieke waarden als gelijkheid, feminisme en communisme gepropageerd. Het eerste verhaal speelt zich af in een Sovjet-stad, het tweede in een communistische utopie, en het derde is een satire op het kapitalisme.

Het eerste boek verscheen in 1953. In de periode 1971-1973 werd er de tiendelige TV-reeks De avonturen van Neznajka en zijn vrienden van gemaakt door verschillende regisseurs. De liedjes zijn van de hand van componist Vladimir Sjainskij (°1925), die ook de muziek voor De kleine wasbeer schreef. Een bekend liedje was Кузнечик (Koeznetsjik) of De sprinkhaan op een tekst van auteur Nikolaj Nosov zelf.

Neznajka en zijn vrienden - Koeznetsjik

Niets op aarde is beter

In 1969 regisseerde Inessa Aleksejevna Kovalevskaja (°1933) de eerste van een reeks van tekenfilms Бременские музыканты [Bremenskije moezykanti] of De Bremer muzikanten, losjes gebaseerd op het sprookje van de gebroeders Grimm.

Deze reeks was vrij romantisch, maar was sterk beïnvloed was door de hippe cultuur van de jaren '60 en werd daarom scherp bekritiseerd door de Sovjet-leiding. Inessa Kovalevskaja werd beschuldigd van incompetentie en er werd haar verweten dat ze onder een “corrumperende invloed van het Westen” stond. Natalja Iljinitsjna Sats (1903-1993), de oprichtster van het Muziektheater voor kinderen in Moskou, die zelf vijf jaar in de werkkampen in Siberië had doorgebracht maar later gerehabiliteerd werd, zei dat ze erg verontwaardigd was over het feit dat deze film gemaakt had kunnen worden. Het feit dat van de Bremer stadsmuzikanten 28 miljoen albums werden verkocht en van het totale werk van componist Tichon Chrennikov (1913-2007) slechts 3 miljoen, was volgens haar een duidelijk bewijs van de ineenstorting van het land. Ter informatie: die Tichon Chrennikov waarover Sats het had, was de eerste secretaris van de Unie van Sovjet Componisten en afgevaardigde in de Opperste Sovjet. Gedurende 44 jaar - van 1948 tot 1992 - keek hij er streng op toe of de werken van zijn collega-muzikanten in overeenstemming waren met de Sovjet-ideologie.

Componist Gennadi Igorevitsj Gladkov (°1935) en tekstschrijver Joeri Sergejevitsj Entin (°1935) schreven de liedjes, waarvan Ничего на свете лучше нету [Nitsjevo na svetje loetsjsje netoe] of Niets op aarde is beter zeer populair werd. In de film wordt het liedje gezongen door Oleg Anderejevitsj Anofrijev (°1930).

Oleg Anofrijev - Niets op aarde is beter

Vertel, Snegoerotsjka

Het hierboven vermelde duo Gladkov-Entin schreef ook de muziek voor de tekenfilmserie Ну, погоди! (Noe, pogodi!) of Wel, wacht maar! De titel verwijst naar de regelmatig terugkomende uitroep van het personage Волк (Volk) of De wolf, die steeds probeert om Заяц (Zajats) of De haas te vangen. Zowel op het vlak van de verhaaltjes als op het vlak van de animaties vertoont deze reeks, die in 1969 werd gecreëerd door regisseur Vjatsjeslav Kotjonotsjkin (1929-2000), veel overeenkomsten met de Tom en Jerry cartoons die William Hanna (1910-2001) en Joseph Barbera (1911-2006) van 1940 tot 1957 voor Metro-Goldwyn-Mayer maakten.

Voor de achtste aflevering, die zich afspeelt in de periode van Новый год [Novi God] of Nieuwjaar, schreven Gladkov en Entin het liedje Расскажи, Снегурочка [Rasskazji, Snegoerotsjka] of Vertel, Snegoerotsjka.

Snegoerotsjka of Het sneeuwmeisje is een Russische sprookjesfiguur waarvan in de loop der tijden verschillende versies bestonden. Nu is zij bekend als de kleindochter van Дед Мороз [Ded Moroz] of Grootvadertje Vorst, de Russische versie van de Kerstman.

Het liedje Vertel, Snegoerotsjka wordt in deze film gezongen door Klara Michailnova Roemjanova (1929-2004) en Anatoli Dmitrjevitsj Papanov (1922-1987).

K. Roemjanova en A. Papanov - Vertel, Snegoerotsjka

Krokodil Gena

Een populaire figuur uit de rijke traditie van animatiefilms uit de jaren '60 en '70 van de Sovjet-Unie was Крокодил Гена (Krokodil Gena). Gena werkt in de zoo als krokodil en speelt graag harmonica. Haar boezemvriend is het beerachtige wezentje Tsjeboerasjka. Eén van de meest bekende liedjes is Het liedje van de krokodil Gena, gecomponeerd door Vladimir Sjainsjkij (°1925) op een tekst van dichter Aleksandr Timofejevskij (°1933). In de film wordt het liedje gezongen door Vasilij Livanov (°1935). Het is een onconventioneel verjaardagsliedje waarvan de woorden К сожаленью день рожденья Только раз в году of Het is jammer dat je verjaardag maar één keer per jaar valt nog altijd door veel kinderen gezongen wordt.